ΤΟ ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑ ΤΩΝ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ ΤΟΥ ΜΑΙΟΥ 2014

Άρθρο του Δημήτρη Κατσούλη

Οι αυτοδιοικητικές εκλογές του Μαίου του 2014 θα διεξαχθούν σε ένα διαφορετικό από εκείνο των προηγουμένων πολιτικό και θεσμικό τοπίο. Η εφαρμογή των μνημονίων έδωσε το άλλοθι στις  δυνάμεις του συγκεντρωτισμού για  να καταρρακώσουν  οικονομικά και να περιθωριοποιήσουν θεσμικά και πολιτικά την τοπική αυτοδιοίκηση. Την ίδια στιγμή οι Δήμοι και οι Περιφέρειες  είναι τα μοναδικά επίπεδα του διοικητικού συστήματος που μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά και να τα εμπιστευθούν οι πολίτες. Ιδιαίτερα στους Δήμους οργανώνονται και λειτουργούν δομές κοινωνικής φροντίδας και αλληλεγγύης  την  ίδια στιγμή που η φτώχια και η ανεργία  παίρνουν  θηριώδεις διαστάσεις.  Οι Περιφέρειες με μη αποδιδόμενους εγκαίρως τους πενιχρούς κεντρικούς αυτοτελείς πόρους διαχειρίζονται μεθοδικά και με θεαματικά αποτελέσματα το ΕΣΠΑ 2007-2013 σε σύγκριση με το παρελθόν των κρατικών περιφερειακών δομών.

Στις πολιτικές χειραγώγησης και περιθωριοποίησης η τοπική αυτοδιοίκηση οφείλει να προτάξει δυναμικά την διεκδίκηση διαρκώς δυναμικότερου και κυρίως ευρύτερου ρόλου στην άσκηση  των δημοσίων πολιτικών σε όλους τους τομείς εκτός από εκείνους που αναφέρονται στο επιτελικό κράτος. Να μην υποχωρήσει σε δευτερεύοντες ρόλους ή σε μονοσήμαντους, όπως π.χ. μόνο στην κοινωνική αλληλεγγύη ή στις κλασικές διοικητικές της υποδομές. Η διεκδίκηση περισσοτέρων αρμοδιοτήτων και πόρων, η διεύρυνση της οικονομικής και διοικητικής αυτοτέλειας, η κατάκτηση του δυναμικού αναπτυξιακού της ρόλου είναι  στόχοι από τους οποίους δεν μπορεί να οπισθοχωρήσει.

Παράλληλα οφείλει η ίδια να επεξεργαστεί και να προτείνει εκείνες τις θεσμικές και λειτουργικές μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν και αναβαθμίζουν την τοπική δημοκρατία, εμπεδώνουν την διαφάνεια και την λογοδοσία, ενθαρρύνουν την συμμετοχή των πολιτών και των κινημάτων στη διαμόρφωση και λήψη των αποφάσεων, ενθαρρύνουν την ανοικτή και δημοκρατική διαβούλευση και κατοχυρώνουν τις αρχές της επικουρικότητας, της εγγύτητας, της χρηστής και προοδευτικής διακυβέρνησης.

Η ιστορική πορεία του θεσμού αλλά και η σημερινή πραγματικότητα του παραπαίοντος πολιτικού και ιδίως κομματικού συστήματος μας αποκαλύπτουν ότι οι παραπάνω στοχεύσεις, δηλαδή το διακύβευμα της δημιουργικής, ισχυρής και δημοκρατικής τοπικής αυτοδιοίκησης δεν μπορεί να ευδοκιμήσει στον ασφυκτικό κλοιό του κομματικού εναγκαλισμού ή της ψευδεπίγραφης χωρίς περιεχόμενο ανεξαρτησίας. Σήμερα όσο ποτέ άλλοτε η διεκδίκηση της ισχυρής και δημοκρατικής αυτοδιοίκησης απαιτεί ευρείες προγραμματικές συγκλίσεις, συμμετοχικές διαδικασίες και αυτόνομο πολιτικό λόγο. Αυτό είναι το γόνιμο περιβάλλον, το θερμοκήπιο ανασύνταξης της Αυτοδιοίκησης.

Εξάλλου σε αυτό το πεδίο της αυτόνομης παραγωγής πολιτικών για την τοπική κοινωνία, την τοπική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή μπορούν και πρέπει να θεμελιωθούν οι βάσεις ενός νέου σύγχρονου, προοδευτικού και δημοκρατικού πολιτικού συστήματος στην κεντρική δομή του οποίου θα συγκροτηθεί επιτέλους το αναγκαίο επιτελικό κράτος.

Ενώ η κυβερνητική συμπαράταξη  με την πολιτική της περιθωριοποιεί την τοπική αυτοδιοίκηση, απονευρώνει  και διαλύει κάθε προοπτική χειραφέτησής της, η αξιωματική αντιπολίτευση περιορίζεται σε γενικόλογες και αόριστες διακηρύξεις οι οποίες ενώ δεν προσδιορίζουν με σαφήνεια το προοδευτικό περιεχόμενο και την θέση της τοπικής αυτοδιοίκησης στο προτεινόμενο πολιτικοδιοικητικό σύστημα την υπαγάγουν παράλληλα στο στόχο της κατάκτησης της κυβερνητικής εξουσίας. Ιδέες που δεν απηχούν ασφαλώς την πρωτοπόρα δεξαμενή σκέψης για την αυτοδιοίκηση που χαρακτήριζε παλαιότερα την Ανανεωτική Αριστερά.

Σήμερα η προοδευτική πολιτική για την τοπική αυτοδιοίκηση δεν μπορεί να περιορίζεται στον αφορισμό του Μνημονίου και του Καλλικράτη. Ούτε ασφαλώς μπορεί να συμβιβάζεται με την αποδοχή των μέτρων και της αντίληψης του Μνημονίου. Βρίσκεται – κατά την άποψή μου- έξω από αυτό το πλαίσιο. Η προοδευτική πολιτική για την αυτοδιοίκηση, το κρίσιμο αυτό διακύβευμα των εκλογών του 2014,  είναι πρωτίστως το σημαντικό κεφάλαιο μίας εθνικής εναλλακτικής  πρότασης αναγέννησης της χώρας, μίας πρότασης που θεμελιώνεται στην ανασύνταξη της κοινωνίας και στην ανασυγκρότηση του πολιτικού και διοικητικού συστήματος.

 Στις αυτοδιοικητικές εκλογές, είτε συμπέσουν και με τις εθνικές είτε όχι, δεν διακυβεύεται η διακυβέρνηση της χώρας. Γιαυτήν  θα μιλήσουν οι κάλπες των εθνικών εκλογών. Στις αυτοδιοικητικές εκλογές διακυβεύεται η προοπτική της τοπικής δημοκρατίας και αυτοδιοίκησης και κάτι παραπάνω: η προοπτική δυναμικών θεσμικών ανατροπών για την ανασυγκρότηση της χώρας με ισχυρή αποκέντρωση και αναπτυξιακή ανάταση.

Ο αγώνας για την δημοκρατική ανασυγκρότηση της Πολιτείας και την ανάσταση της χώρας περνά  μέσα από την ισχυρή, με εξουσία, αρμοδιότητες και πόρους, τοπική αυτοδιοίκηση. Για να διεξαχθεί όμως αυτός ο αγώνας απαιτούνται αιρετοί εκπρόσωποι των τοπικών κοινωνιών που έχουν σταθερή πολιτική προσήλωση σε αυτόν τον αγώνα, που δεν υποτάσσουν την αυτοτέλεια και την ενίσχυση της αυτοδιοίκησης στο ιδιοτελές και στο κομματικό συμφέρον. Απαιτούνται επομένως πραγματικά ανεξάρτητοι και πολιτικά αυθύπαρκτοι αιρετοί, φορείς νέων ιδεών και ικανοί να διαχειριστούν τις τύχες των τοπικών κοινωνιών με αναπτυξιακό προσανατολισμό.

Ο αγώνας όμως για την ισχυρή αυτοδιοίκηση δεν αγνοεί την σημερινή τραγική πραγματικότητα της κρίσης. Οι Δήμοι πρωτίστως και οι Περιφέρειες καλούνται να σηκώσουν το βάρος της αλληλεγγύης στους οικονομικά ασθενέστερους που διαρκώς πληθαίνουν και να οργανώσουν αποτελεσματικές κοινωνικές δομές με διαφάνεια και αντικειμενικότητα μακριά από πελατειακές πρακτικές του θλιβερού και καταρρέοντος πολιτικού συστήματος του χθες. Η διατήρηση ή ανάκτηση και η σφυρηλάτηση της κοινωνικής συνοχής στις τοπικές κοινωνίες  αποτελεί σήμερα το πρώτο αλλά όχι το μοναδικό μέλημα για την τοπική αυτοδιοίκηση. Χωρίς την κοινωνική συνοχή τίποτε άλλο δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο ερείπια ψυχών, θεσμών και πολιτικών.

Ο αγώνας για την παραγωγική και αναπτυξιακή ανασυγκρότηση της χώρας είναι αποφασιστικός για την ύπαρξή της ως ελεύθερη, κυρίαρχη και δημοκρατικά συντεταγμένη Πολιτείας. Για όλα αυτά χρειάζεται σχεδιασμός, συντονισμός και αποτελεσματική δράση. Πρέπει να ανακτήσουμε και να προσαρμόσουμε στις σύγχρονες προσδοκίες έννοιες όπως ο δημοκρατικός σχεδιασμός, ο κοινωνικός έλεγχος και η ενθάρρυνση των δημιουργικών επιχειρηματικών πρωτοβουλιών. Σε αυτές τις προσδοκίες ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης πρέπει να είναι κεντρικός και καθοριστικός. Συμμετέχει σε όλα τα επίπεδα του σχεδιασμού και προγραμματίζει, συντονίζει και εμπνέει.  Για να γίνουν όλα αυτά απαιτούνται δημοκρατικοί τοπικοί ηγέτες άλλων διαστάσεων, διαφορετικοί από τους μεμψίμοιρους διαχειριστές ή τους πολυμήχανους πολιτικάντηδες.

Πραγματικά ζωντανή τοπική δημοκρατία, με ανοικτές στην κοινωνία λειτουργίες και «έξυπνες» πολιτικές, σύγχρονη και προσαρμοσμένη στις κατακτήσεις της ψηφιακής διακυβέρνησης, εστία κοινωνικής φροντίδας και αλληλεγγύης και μοχλός της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας, αυτά όλα συνθέτουν το πολιτικό διακύβευμα των αυτοδιοικητικών εκλογών στους δήμους και τις Περιφέρειες τον Μάιο του 2014. Θα είναι εκλογές αφετηρία πραγματικής χειραφέτησης ή εκλογές- εισιτήριο για την οριστική χειραγώγηση της τοπικής αυτοδιοίκησης και ταφόπλακα της τοπικής δημοκρατίας;. Το πολιτικό όραμα, το κύρος και ο δυναμισμός των νέων αυτοδιοικητικών αρχών θα χαράξει τον δρόμο.