Άρθρο της κ. Ιωάννας Λαλιώτου
Επίκουρης Καθηγήτριας Σύγχρονης
Ιστορίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Αναδημοσίευση από http://antikleidi.wordpress.com
Σε περιόδους κρίσης η έννοια της πατρίδας
επανέρχεται δυναμικά στον δημόσιο λόγο και αποκτά ιδιαίτερη ιδεολογική
βαρύτητα. Η ανάδυση του πατριωτισμού της κρίσης συχνά παίρνει τη μορφή της
πατριδοκαπηλείας, που περιλαμβάνει την επίκληση της έννοιας της πατρίδας με
στόχο τη νομιμοποίηση συγκεκριμένων πολιτικών εγχειρημάτων και στάσεων.
Σε περιόδους κρίσης η πατρίδα καθίσταται πεδίο
αντιπαράθεσης και αναμέτρησης διαφορετικών πολιτικών ιδεολογιών και χώρων που
επιχειρούν – συνήθως ανταγωνιστικά – να ορίσουν το περιεχόμενο και τις
συνδηλώσεις του όρου.
Η πιο εμφανής εκδήλωση της άνθησης του πατριωτισμού
της κρίσης στην Ελλάδα σήμερα είναι η ανάδειξη ποικίλων εθνικοπατριωτικών
πολιτικών κινήσεων. Αυτές οι κινήσεις παρουσιάζονται σε όλο το φάσμα του
πολιτικού ορίζοντα αλλά αναπτύσσονται ιδιαίτερα δυναμικά στο εσωτερικό του
ευρύτερου συντηρητικού χώρου. Η πατρίδα, την οποία επικαλείται όλο και
συχνότερα σήμερα ο πολιτικός πατριωτισμός, λειτουργεί σαν ένα κενό σημαίνον που
διαρκώς επανασημασιολογείται ανάλογα με τις χρήσεις του και σύμφωνα κάθε φορά
με τις πολιτικές επιταγές.
Ο νέος πατριωτισμός όμως δεν εκδηλώνεται μόνο στο
επίπεδο της επίσημης πολιτικής αλλά συγκροτείται και σε πολλά και ετερόκλητα
πεδία της καθημερινής ζωής. Η εμπέδωση νέων μορφών εθνοκεντρικής ελληνικότητας
στο επίπεδο της καθημερινής ζωής και της κουλτούρας είχε βέβαια ξεκινήσει
αρκετά πριν από την περίοδο της κρίσης. Από την ανάδειξη της θρησκευτικότητας
και της ορθοδοξίας σε lifestyle επιλογή σε προηγούμενες δεκαετίες ως τη μόδα
της «επιστροφής» στην παραδοσιακή ελληνική διατροφή και κουζίνα, από την άνθηση
του ιστορικού μυθιστορήματος ως τη δημοφιλία τηλεοπτικών εκπομπών με θέμα την
εθνική ιστορία, από το ρεκόρ συμμετοχικότητας του κοινού σε εκπομπές όπως οι
«Μεγάλοι Ελληνες» ως την εισπρακτική επιτυχία κινηματογραφικών ταινιών που
θεματοποίησαν ξανά την τοπικότητα και τη ζωή στην ελληνική επαρχία, από την
ιερή συγκίνηση που προκάλεσε η σειρά «Το Νησί» στη συλλογική αυτοειρωνεία της
ταινίας «Ι Love Karditsa» το συναίσθημα ενός νέου πατριωτισμού καλλιεργήθηκε
έκκεντρα, πολυμορφικά και συστηματικά. Ενα νέο πατριωτικό θυμικό μορφοποιήθηκε
στο επίπεδο του κοινού νου και συνεπήρε την καθημερινότητα μεγάλων τμημάτων του
πληθυσμού.