Ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ» ΤΟΥ

Άρθρο του Δημήτρη Κατσούλη

τ. Δημάρχου Αυλώνος  Ευβοίας

Η αρχική ανακοίνωση του Σχεδίου Νόμου του ΥΠΕΣ για την ρύθμιση θεμάτων της τοπικής αυτοδιοίκησης, γνωστού και ως πολυνομοσχεδίου που «διορθώνει» τον Καλλικράτη προκάλεσε αρκετές διαμαρτυρίες όπως εξάλλου είναι αναμενόμενο για κάθε Σχέδιο Νόμου που μεταβάλλει καταστάσεις. Το προτεινόμενο νομοσχέδιο βέβαια δεν μεταβάλλει και πολλές«καταστάσεις» ούτε καταστρώνει «ριζικές» αλλαγές για να δικαιολογηθούν οι έντονες και σε ορισμένες περιπτώσεις και άδικες διαμαρτυρίες αλλά οι συνθήκες στις οποίες διαβιεί η χώρα, το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του και οι πολιτικοί και διοικητικοί θεσμοί γεννούν αβεβαιότητα, νευρικότητα, βιασύνη. Στη συνέχεια, οι ισορροπίες μεταξύ αιτημάτων και ρυθμίσεων αποκαταστάθηκαν και το νομοσχέδιο «κατέκτησε» την γενική αποδοχή και βρίσκεται πλέον στη Βουλή.

Χρειαζόντουσαν διορθώσεις στον «Καλλικράτη»;Παρότι το πρώτο εξάμηνο του 2011 έγιναν πολλές, παρότι από το Καλοκαίρι του 2011 είχε αναγγελθεί η σύνοψη όλων των διορθώσεων σε ένα σχέδιο νόμου, παρότι ορισμένα ηλεκτρονικά ή έντυπα ΜΜΕ υποδέχθηκαν το σχέδιο νόμου με τον βαρύγδουπο τίτλο «Καλλικράτης 2», επειδή προφανώς αυτό πουλά επικοινωνιακά, το αποτέλεσμα των διορθώσεων είναι πενιχρό όχι γιατί ο αρχικός νόμος είναι τέλειος αλλά γιατί δεν διορθώνεις ριζικά κάτι που δεν  έχει εφαρμοστεί ολοκληρωμένα.

Γίνονται με το σχέδιο νόμου ορισμένες  τροποποιήσεις, λίγες προσαρμογές στις σημερινές συνθήκες του κράτους και της αυτοδιοίκησης που απέχουν πολύ από εκείνες του Μαίου του 2010, ο διάλογος με την ΚΕΔΕ και την ΕΝΠΕ καθώς, για πρώτη φορά, και με τα κόμματα που στηρίζουν την Κυβέρνηση  διαμόρφωσε την οριστική μορφή του Σχεδίου Νόμου. Σε τελική ανάλυση όμως τόσο σημαντικές διορθώσεις του Καλλικράτη ούτε εμπεριέχονται, ούτε έχουν προταθεί, ούτε χρειάζονται να γίνουν.

Ο Καλλικράτης χρειάζεται πρωτίστως εφαρμογή. Εφαρμογή όχι σε επίπεδο θεσμικό ή απόλυτα νομικό αλλά σε επίπεδο πολιτικό και επιχειρησιακό. Ως μία σημαντική μεταρρύθμιση που μετέβαλε το μέγεθος, τη δυναμική και το περιεχόμενο της τοπικής αυτοδιοίκησης χρειάζεται υποστήριξη κυρίως λειτουργική, διότι από οικονομική «τέτοιες ώρες, τέτοια λόγια». Χρειάζεται συνεχή παρακολούθηση, αξιολόγηση και τεκμηρίωση από την εφαρμογή στην πράξη. Όχι όπως συνήθως γίνεται, δηλαδή τι γίνεται; η εφαρμογή στην πράξη βασίζεται στην πεπατημένη πρακτικών και νοοτροπιών που η μεταρρύθμιση ήρθε για να αλλάξει, γεγονός που οδηγεί στην προβολή της αναγκαιότητας των διορθώσεων ως επιστροφή στο παρελθόν και όχι ως ένα βήμα πιο μπροστά.

Στο πεδίο της εφαρμογής τα πράγματα είναι προβληματικά. Οι επιλογές του ν.3852/2010 δεν είναι η αιτία των προβληματικών καταστάσεων. Η αιτία βρίσκεται στην παντελή έλλειψη διαδικασιών στήριξης, αξιολόγησης και ουσιαστικής παρακολούθησης. Η καθυστέρηση στην συγκρότηση των συλλογικών  οργάνων των δήμων και των περιφερειών, εξαιτίας της ανεπίτρεπτης καθυστέρησης στην ολοκλήρωση του κανονιστικού πλαισίου αποτελεί εν πολλοίς την βάση για πολλές επιπλοκές στην παρακολούθηση, ανάδειξη και διαμόρφωση λύσεων για προβλήματα που είναι εύλογα σε μία τόσο σύνθετη μεταβατική περίοδο. Κυρίως όμως συνέτεινε η ρευστή και ασταθής πολιτική και ιδιαίτερα κυβερνητική κατάσταση αλλά και η παντελής έλλειψη μεταρρυθμιστικής πνοής και «θεσμικής μνήμης» στην διοικητική δομή του Υπουργείου Εσωτερικών. Η παρακολούθηση, η αξιολόγηση, η καθοδήγηση αυτής της σημαντικής μεταρρύθμισης χρειάζεται δυναμικό σύστημα πλοήγησης χρειάζεται αλλαγή της διοικητικής δομής και εμπέδωση –αλλά και δικαίωση- του επιτελικού ρόλου του Υπουργείου.

Είναι η ώρα να αναληφθούν πρωτοβουλίες ευθύνης και σοβαρότητας. Να κερδηθεί ο χαμένος χρόνος. Να λειτουργήσουν οι επιτροπές των συλλογικών οργάνων της ΚΕΔΕ και της ΕΝΠΕ με αντικείμενο την επεξεργασία προτάσεων και πολιτικών που επικεντρώνονται στην στήριξη μίας μεταρρύθμισης που μπορεί να οδηγήσει στην αυτοδιοίκηση που έχει ανάγκη η χώρα σήμερα. Απαιτείται όμως σχέδιο, δομές και τεκμηρίωση.

Από την άλλη μεριά απαιτείται ο επαναπροσδιορισμός των σχέσεων συνεργασίας και συμπόρευσης  των συλλογικών οργάνων της αυτοδιοίκησης με το Υπουργείο Εσωτερικών που έχει την κυβερνητική ευθύνη για την παρακολούθηση, στήριξη και περαιτέρω ανάπτυξη της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η μεταρρυθμιστική ιστορία των δύο τελευταίων δεκαετιών έχει δείξει ότι όταν η τοπική αυτοδιοίκηση είχε προσανατολισμό, σχέδιο και τεκμηριωμένη πρόταση οδηγούσε τις θεσμικές εξελίξεις αντί να τις παρακολουθεί απλώς. Προς αυτή την κατεύθυνση χρειάζεται δουλειά.