Ο «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ» ΣΗΜΕΡΑ KAI Ο ΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΣΗ

Του Δημήτρη Κατσούλη

1. Τα αρχικά βήματα της μεταρρύθμισης

Το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» αποτελεί μία από τις σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις που θεσμοθετήθηκαν την πρώτη περίοδο της Κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου, το 2010. Δεν πρέπει να υποβαθμίζουμε τη σημασία αυτών των μεταρρυθμίσεων επηρεσμένοι από την συνολική αποτίμηση του έργου και το άδοξο τέλος της διακυβέρνησης Γ. Παπανδρέου. Σημαντικότερες μάλιστα του «Καλλικράτη» ήταν οι μεταρρυθμίσεις για την διαφάνεια στη λειτουργία των δημοσίων αρχών με την καθιέρωση του Προγράμματος «Δι@ύγεια», ενός θεσμού που αποτελεί τομή στη λειτουργία της διοίκησης ανάλογης σημασίας με την θεσμοθέτηση των Κέντρων Ενημέρωσης των Πολιτών (ΚΕΠ) του τελους της δεκαετίας του ΄90.

Το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» ενσωματώθηκε στον ν.3852/2010 και άλλαξε την αρχιτεκτονική της τοπικής αυτοδιοίκησης- κατά κύριο λόγο- συνενώνοντας τους πρωτοβάθμιους ΟΤΑ σε  325  Δήμους, συγχώνευσε τις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις σε 13 Περιφέρειες, ως νέο δεύτερο βαθμό τοπικής αυτοδιοίκησης, ανασυγκρότησε την αποκεντρωμένη δομή του κράτους στις 7 Αποκεντρωμένες Διοικήσεις. Επίσης με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» εισήχθηκαν νέες αρχές τοπικής διακυβέρνησης όπως η διαβούλευση και η διαμεσολάβηση (Επιτροπές Διαβούλευσης, Συμπαραστάτης του δημότη και της επιχείρησης, Συμβούλια Μεταναστών). Ενώ, για πρώτη φορά, θεσμοθετήθηκε η συγκρότηση και λειτουργία ανεξάρτητων από τις αποκεντρωμένες δομές του κράτους και ειδικά στελεχωμένων αρχών και υπηρεσιών  άσκησης του ελέγχου νομιμότητας, ο Ελεγκτής νομιμότητας.

Στο πρώτο εξάμηνο μετά την ψήφιση του ν. 3852/2012 τηρήθηκε οδικός χάρτης προσαρμογής, στο πλαίσιο του οποίου έχουν εκδόθηκαν  είκοσι δύο (22) Προεδρικά Διατάγματα, σαράντα τρεις (43) Υπουργικές Αποφάσεις και εβδομήντα πέντε (75) διευκρινιστικές εγκύκλιοι προς τους δήμους, τις περιφέρειες και τις αποκεντρωμένες διοικήσεις με στόχο την αποσαφήνιση των νέων νομοθετικών διατάξεων, την εξειδίκευση όρων, προϋποθέσεων και την παροχή οδηγιών εφαρμογής τους.

Στο ίδιο διάστημα  ολοκληρώθηκαν 255 έργα για ενοποιήσεις πληροφοριακών και τεχνικών συστημάτων των συνενούμενων ΟΤΑ, 238 από τα οποία ήταν για τους δήμους και 17 για τις περιφέρειες. Εκδόθηκαν, επίσης,  για τη διευκόλυνση της αναδιοργάνωσης των δήμων και της συγκρότησης των νέων περιφερειών, οι Οργανισμοί Εσωτερικής Υπηρεσίας των 13 Περιφερειών και των 7 Αποκεντρωμένων Διοικήσεων καθώς και δέκα (10) πρότυποι οργανισμοί εσωτερικής υπηρεσίας για τους δήμους ανά κατηγορία δήμου. Επιπλέον δόθηκαν οδηγίες προσαρμογής στις απαιτήσεις και ιδιαιτερότητες κάθε δήμου καθώς και οδηγίες για τις θέσεις προσωπικού και τις θέσεις προϊσταμένων των Ο.Ε.Υ. των νέων δήμων και Διευκρινίσεις σε σχέση με τους κλάδους / ειδικότητες των προτύπων σχεδίων Ο.Ε.Υ. Οργανώθηκαν 8 ημερίδες για δημάρχους και περιφερειάρχες και αντιπεριφερειάρχες, στις οποίες συμμετείχαν 11 περιφερειάρχες, 54 αντιπεριφερειάρχες, 295 Δήμαρχοι και 592 στελέχη δήμων και περιφερειών, 73 ημερίδες στις οποίες συμμετείχαν 580 περιφερειακοί σύμβουλοι σε σύνολο 713 περιφερειακών συμβούλων και 6.200 δημοτικοί σύμβουλοι σε σύνολο 9.375 δημοτικών συμβούλων. Πραγματοποιήθηκαν επίσης 59 ημερίδες για εργαζομένους στις οποίες συμμετείχαν 4.000 εργαζόμενοι και 850 διευθυντικά στελέχη δήμων και περιφερειών.

Με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» επιχειρείται η δραστική μείωση των δημοτικών και περιφερειακών νομικών προσώπων και επιχειρήσεων. Παρότι η οριζόντια εφαρμογή του μέτρου της  δραστικής  μείωσης του αριθμού των νομικών προσώπων δεν επέτρεψε την προσαρμογή στις ιδιαίτερες συνθήκες των τοπικών κοινωνιών εν τούτοις η αριθμητική μείωση είναι θεαματική.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΜΕΙΩΣΗ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

 (Στοιχεία ΥΠΕΣ, 23/6/2011)

Ο ν. 3852/2010 συμπεριλαμβάνει μεταξύ των νομικών προσώπων που συγχωνεύονται και τις Σχολικές Επιτροπές ορίζοντας την συγχώνευση όλων των σχολικών επιτροπών κάθε  μίας βαθμίδας εκπαίδευσης σε μία επιτροπή ανά δήμο. Η επιλογή αυτή του νομοθέτη είναι άκρως αμφιλεγόμενης αποτελεσματικότητας πλην όμως ισχύει και εφαρμόζεται ήδη, συμπληρώνοντας μάλιστα μία πλήρη σχολική περίοδο εφαρμογής. Η μείωση των νομικών προσώπων των Σχολικών Επιτροπών αποτυπώνεται στον ακόλουθο πίνακα.

ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ (Στοιχεία ΥΠΕΣ, 23/6/2011)

Τα παραπάνω μέτρα πολιτικής υλοποιήθηκαν κατά βάση το δεύτερο εξάμηνο του 2010 εκτός από τις συγχωνεύσεις των Νομικών Προσώπων, Σχολικών Επιτροπών και Επιχειρήσεων που συγχωνεύτηκαν το πρώτο εξάμηνο του 2011. Στην ουσία όμως πρόκειται για μέτρα εφαρμογής που περιορίζονται στην έκδοση αποφάσεων ή στη εκτέλεση προγραμμάτων ενημέρωσης χωρίς να εστιάζονται στην ουσιαστική υποστήριξη των δήμων και των περιφερειών και διαμέσου αυτής στην υλοποίηση των επιλογών της μεταρρύθμισης.

Τα μέτρα ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού έτσι ώστε να υποστηριχθεί ικανοποιητικά η άσκηση των νέων αρμοδιοτήτων, η ενδελεχής συμβουλευτική παρακολούθηση της οικονομικής λειτουργίας έτσι ώστε να εφαρμοστούν πολιτικές οικονομιών κλίμακας σε δημοτικό ή περιφερειακό επίπεδο, την περίοδο μάλιστα της δραματικής μείωσης των θεσμοθετημένων εσόδων των ΟΤΑ πρώτου και δευτέρου βαθμού, η άμεση συγκρότηση των νέων θεσμών ελέγχου νομιμότητας, η απλούστευση των διαδικασιών στην διεκδίκηση και υλοποίηση έργων ΕΣΠΑ και κυρίως η διοικητική συγκρότηση των νέων δήμων και περιφερειών με την εφαρμογή συστημάτων σύγχρονης και αποτελεσματικής διοίκησης, όλα αυτά δεν αποτέλεσαν αντικείμενο πολιτικής, θεσμικής και διοικητικής δράσης για την εφαρμογή της μεταρρύθμισης με αποτέλεσμα τη σημερινή κατάσταση του τέλματος.

 2. Οι βασικές και γενεσιουργές αιτίες της σημερινής κατάστασης

Το Πρόγραμμα  «Καλλικράτης» δύο χρόνια μετά την ψήφιση  του ν. 3852/2010 και ενάμιση χρόνο μετά την έναρξη της λειτουργίας των δήμων και των περιφερειών βρίσκεται σε φάση απόλυτης στασιμότητας ενώ η οικονομική κρίση και η υλοποίηση του αυστηρού προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής έχουν εκμηδενίσει  κάθε θετική συνέπεια της μεταρρύθμισης και έχουν ουσιαστικά υπονομεύσει κεκτημένα της αυτοδιοίκησης που είχαν κατοχυρωθεί πριν από την συγκρότηση των νέων δήμων και περιφερειών. Σήμερα το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» ως προς τους στόχους του δεν υλοποιείται, δεν λειτουργεί, δεν στηρίζεται από την Πολιτεία. Στις κρίσιμες αιτίες αυτής της κατάστασης περιλαμβάνονται οι ακόλουθες:

1. Η οικονομική κρίση και εφαρμογή των μνημονίων στέρησε την αυτοδιοίκηση περίπου από το 50%  των θεσμοθετημένων πόρων της. Αυτό έχει δυσχεράνει την εύρυθμη λειτουργία των δήμων και των περιφερειών εφόσον δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις στοιχειώδεις ανάγκες τους. Σε αυτό το οικονομικό περιβάλλον η διοικητική μεταβολή και η μετάβαση από τους παλαιούς δήμους στους νέους γίνεται σε εξαιρετικά αρνητικό περιβάλλον. Εδώ όμως χρειάζεται να διακρίνουμε ορισμένες παραμέτρους, πράγμα απαραίτητο για να μην δημιουργούνται εσφαλμένες αξιολογήσεις. Η οικονομική κρίση εμποδίζει έως ένα σημείο την αποτελεσματική υλοποίηση του «Καλλικράτη». Δεν είναι ο «Καλλικράτης» που προκάλεσε την οικονομική ασφυξία των δήμων και των περιφερειών.

Υποστηρίζεται από ορισμένους ότι η οικονομική κρίση έπρεπε να αποτρέψει την υλοποίηση της μεταρρύθμισης. Εξάλλου με αυτή την δικαιολογία η Κυβέρνηση Καραμανλή είχε ματαιώσει  τον Μάιο του 2009 την προώθηση του «Καποδίστρια 2». Στον σκληρό πυρήνα αυτού του επιχειρήματος βρίσκεται η θέση ότι οι συνενώσεις των δήμων και γενικότερα η διοικητική και χωρική τους ανασυγκρότηση πρέπει να συνοδεύεται από πλουσιοπάροχα προγράμματα οικονομικής ενίσχυσης ή χρηματοδότησης έργων, περισσότερο ως κίνητρο αποδοχής των θεσμικών μεταβολών παρά ως μέτρο υποστήριξης για την βελτίωση  της λειτουργικής και διοικητικής τους ικανότητας. Είχε εξάλλου προηγηθεί η εμπειρία  του Προγράμματος Καποδίστριας και του Ειδικού Προγράμματος Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Έτσι η νέα μεταρρύθμιση είχε κοστολογηθεί σε 4 δις ευρώ περίπου. Τόσο κοστολογήθηκε το Πρόγραμμα ΕΛΛΑΔΑ του άρθρου 281 του ν. 3852/2010. Όσοι υποστηρίζουν αυτά ξεχνούν ορισμένες άλλες παραμέτρους: Το 1997 -2000 δεν υπήρχε το κλίμα της οικονομικής κρίσης παρά την περιοριστική πολιτική της προσαρμογής για την ένταξη στην ΟΝΕ. Το ΕΠΤΑ δεν  υλοποιήθηκε με βάση τον αρχικό του σχεδιασμό, δηλαδή δεν επικεντρώθηκε σε συγκεκριμένους αναπτυξιακούς ή διοικητικούς στόχους. Κατέληξε σε ένα σύνολο μικρών- κατά κύριο λόγο- έργων που δεν απέδιδαν πάντοτε αναπτυξιακή υπεραξία. Με άλλα λόγια δεν είναι ασφαλές πρότυπο για να το μιμηθεί και η νέα μεταρρύθμιση. Οι απαιτούμενοι πόροι πρέπει να υπολογίζονται με βάση το κόστος υλοποίησης ενός συνολικού σχεδίου διοικητικής και λειτουργικής συγκρότησης των νέων δήμων και των περιφερειών. Η χρηματοδότηση μέτρων υποστήριξης, ηλεκτρονικού εξοπλισμού, προγραμμάτων αναβάθμισης του ανθρώπινου δυναμικού, εφαρμογών της πολιτικής για τον Ψηφιακό Δήμο έχουν την πρώτη και βασική προτεραιότητα. Η υλοποίησή τους συνιστά πράγματι διαδικασία εφαρμογής της μεταρρύθμισης. Όταν για περισσότερο από δέκα οκτώ (18) μήνες παραμένει ανενεργό και ουσιαστικά μη υλοποιήσιμο το αποκαλούμενο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του «Καλλικράτη», η λεγόμενη «Β΄ Φάση του Καλλικράτη», με εξασφαλισμένους πόρους από το ΕΣΠΑ ύψους περίπου 150.000.000 Ευρώ, δεν ευθύνεται τελικά  η οικονομική κρίση για τα προβλήματα που παρουσιάζονται στην ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης σε τέτοιο βαθμό όσο η αδυναμία της πολιτείας και εν προκειμένω των Κυβερνήσεων και ειδικότερα του ΥΠΕΣ να προβεί σε στοιχειώδεις δράσεις για την υλοποίηση της μεταρρύθμισης.

2 Η εξαρχής έλλειψη οργανωμένου συστήματος διοίκησης της μεταρρύθμισης με αποτέλεσμα την μη ενεργή συμμετοχή των δυνάμεων της περιφέρειας που μπορούν να υποστηρίξουν την πολιτική της μεταρρύθμισης. Οι Τοπικές Ενώσεις Δήμων και Κοινοτήτων αλλά και η Κεντρική Ένωση (ΚΕΔΚΕ) δεν μετείχαν ενεργά στη διαβούλευση για την εκπόνηση του Προγράμματος «Καλλικράτης» σε αντίθεση με την διαδικασία εκπόνησης του Προγράμματος «Καποδίστριας» στο τέλος της δεκαετίας του ΄90 στην οποία η συμμετοχή των συλλογικών οργάνων της αυτοδιοίκησης υπήρξε ουσιαστική σε όλες τις φάσεις.

Τόσο κατά την φάση της εκπόνησης του Προγράμματος όσο και κατά την φάση εφαρμογής δεν συγκροτήθηκε λειτουργικό σύστημα παρακολούθησης και ειδικότερα διοίκησης της μεταρρύθμισης. Το υποτυπώδες σύστημα διοίκησης είναι κλειστό και κυρίως αποξενωμένο από την δομή του Υπουργείου Εσωτερικών, δηλαδή του διοικητικού θεσμού που έχει την αρμοδιότητα υλοποίησης της μεταρρύθμισης. Το σύστημα διοίκησης συγκροτήθηκε ως αποκλειστικά υπουργοκεντρικό και θεμελιώθηκε στους φορείς που μετείχαν στην υλοποίηση  μέτρων υποστήριξης αφήνοντας έξω την ίδια την δομή του Υπουργείου εσωτερικών αλλά και των συλλογικών οργάνων της αυτοδιοίκησης. Επίσης η συγκεντρωτική του δομή απέκλεισε την συμμετοχή πολιτικών και διοικητικών δομών της περιφέρειας, όπως  Περιφέρειες στην φάση εκπόνησης ή Αποκεντρωμένες Διοικήσεις στη συνέχεια αλλά και Περιφέρειες και συλλογικές δομές των δήμων. Η αποκεντρωμένη δομή του συστήματος διοίκησης θα επέτρεπε την άμεση καταγραφή των προβλημάτων και την συνεχή ροή εισροών και εκροών γνώσης προς το κεντρικό σύστημα διοίκησης. Το αποτέλεσμα ήταν η απόλυτη απουσία της οργανωτικής δομής του Υπουργείου Εσωτερικών από τη διοίκηση της μεταρρύθμισης και η συνακόλουθη απώλεια της  «μεταρρυθμιστικής μνήμης» η οποία είναι αναγκαία για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των πολιτικών του για την αποκέντρωση και την αυτοδιοίκηση.

3. Η μη ενεργή συμμετοχή των συλλογικών οργάνων της Αυτοδιοίκησης στην πρώτη φάση της εκπόνησης του Προγράμματος «Καλλικράτης» συνεχίστηκε και με την  έναρξη της λειτουργίας των νέων δήμων και περιφερειών. Σε αυτή την κατάσταση συνέτεινε καθοριστικά και η καθυστέρηση της ανάδειξης των νέων συλλογικών οργάνων. Ενώ έπρεπε να είχαν εκλεγεί το πρώτο τετράμηνο του 2011 εκλέχθηκαν στο τελευταίο. Οι απερχόμενες διοικήσεις δεν είχαν την άμεση νομιμοποίηση για να απαιτήσουν την υλοποίηση του προγράμματος πολύ δε περισσότερο όταν είχαν αποκλειστεί από την εκπόνησή του. Όταν τα νέα όργανα της ΚΕΔΕ και της ΕΝΠΕ ανέλαβαν δράση είχε χαθεί πολύτιμος χρόνος και είχε βαθύνει η πολιτική και κυβερνητική κρίση.

4. Τέλος η καθυστέρηση στην υλοποίηση του «Καλλικράτη» οφείλεται και στο γεγονός ότι δεν είχε εμπεδωθεί από το σύνολο της Κυβέρνησης Παπανδρέου η αναγκαιότητά του και κυρίως η αρχιτεκτονική του. Κρίσιμες επιλογές του Προγράμματος αλλά και του θεσμικού συστήματος της μεταρρύθμισης, όπως π.χ. οι θεσμοί διαβούλευσης και διαμεσολάβησης  που ενίσχυαν με άμεση δημοκρατική νομιμοποίηση το σύστημα διακυβέρνησης των δήμων και των περιφερειών αντιμετωπίστηκαν με αδιαφορία και κυρίως χωρίς τη διάθεση να διορθωθούν οι διαφαινόμενες θεσμικές ατέλειες. Έως και η ορθότητα της  συγκρότησης της αυτοδιοικητικής Περιφέρειας  αμφισβητείται σε κρίσιμες περιόδους από τους θιασώτες του νομαρχοκεντρικού συστήματος. Η Κυβέρνηση είχε θύλακες επιφύλαξης απέναντι στους αιρετούς Περιφερειάρχες. Η εσωτερική κυβερνητική κρίση μεταρρυθμιστικού προσανατολισμού  δεν επέτρεψε την αποτελεσματική παρακολούθηση της υλοποίησης του Προγράμματος «Καλλικράτης». Σε αυτή την κατάσταση η μεταρρύθμιση βρέθηκε στην τελευταία περίοδο, επί της Κυβέρνησης Παπαδήμου, στη δίνη των μνημονιακών επιταγών που διαρκώς στερούν από την αυτοδιοίκηση πόρους και κυρίως διοικητική αυτοτέλεια. Σε αυτό συνέτεινε και η επιβολή των αντιαυτοδιοικητικών αντανακλαστικών του Υπουργείου Οικονομικών που βρίσκει πρόσφορο έδαφος στο κενό που αφήνει η απουσία «μεταρρυθμιστικής συνείδησης» από το Υπουργείο Εσωτερικών.

 3.Τι πρέπει να γίνει

Οι νέοι δήμοι και οι Περιφέρειες, παρά τον ανάστροφο σχεδιασμό της νέας δομής στο πολιτικό και διοικητικό σύστημα, μπορούν και πρέπει να ενταχθούν σε ένα συνολικό και ολοκληρωμένο σχέδιο ανασυγκρότησης του κράτους. Παράλληλα με την μεταρρύθμιση για την οργάνωση, επιτέλους, ενός σύγχρονου δημοκρατικού και αποτελεσματικού επιτελικού κράτους, χρειάζεται η άμεση λειτουργική μεταρρύθμιση των δήμων και των περιφερειών, δηλαδή ο σχεδιασμός και η εφαρμογή σύγχρονων λειτουργιών για την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, την διοικητική και οικονομική τους λειτουργία, την προγραμματική τους λειτουργία και τέλος την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού τους, ιδιαίτερα στην φάση της κρίσης όπου δεν έχουν τη δυνατότητα απόκτησης του προσωπικού που χρειάζονται. Ο «Καλλικράτης» δίνει το οργανωτικό κέλυφος των δομών. Πάνω σε αυτές μπορεί και πρέπει να κτιστεί η λειτουργική μεταρρύθμιση. Ουσιαστικά να υλοποιηθούν οι στόχοι της ισχυρής και αποτελεσματικής αυτοδιοίκησης, τα ευρωπαϊκά κεκτημένα της αυτοδιοίκησης, ο σύγχρονος Ψηφιακός Δήμος του 21^ου αιώνα, η σύγχρονη Ψηφιακή Περιφέρεια.

Στην εφαρμογή της λειτουργικής μεταρρύθμισης πρέπει να κατευθυνθούν οι πόροι του Επιχειρησιακού του «Καλλικράτη». Για να γίνει αυτό χρειάζεται σχέδιο, σύστημα παρακολούθησης και μέτρησης της επίτευξης των στόχων. Σαφές και ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα.

Άμεση προτεραιότητα έχει η συγκρότηση στο ΥΠΕΣ ενός σύγχρονου και αποτελεσματικού επιτελικού συστήματος παρακολούθησης και παρέμβασης για την υλοποίηση των στόχων της μεταρρύθμισης. Εξάλλου η οργάνωση και η λειτουργία αυτού του συστήματος είναι και μία διαδικασία ουσιαστικής συγκρότησης του ΥΠΕΣ ως Υπουργείου με «μεταρρυθμιστική συνείδηση», «θεσμική μνήμη» και αξιοποίησή της. Η παλιά εμπειρία του συστήματος διοίκησης του «Προγράμματος Καποδίστριας» σήμερα ίσως είναι ξεπερασμένη αλλά μπορεί να δώσει το παράδειγμα για την συγκρότηση ενός αντίστοιχου συστήματος με αξιοποίηση των εφαρμογών της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.

Η αποκεντρωμένη δομή του συστήματος παρακολούθησης και υποστήριξης της μεταρρύθμισης είναι ουσιωδώς αναγκαία και πρέπει να βασιστεί στην σύμπραξη των Περιφερειακών Ενώσεων Δήμων και των Περιφερειών. Τόσο στον συντονισμό της αποκεντρωμένης δομής όσο και στην ουσιαστική άσκηση της επιτελικής λειτουργίας στο ΥΠΕΣ καθοριστική είναι η σύμπραξη των κεντρικών συλλογικών οργάνων της Αυτοδιοίκησης, της ΚΕΔΕ και της ΕΝΠΕ με την τεχνική επιχειρησιακή υποστήριξη των Αναπτυξιακών Εταιριών της Αυτοδιοίκησης και την επιστημονική υποστήριξη του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης αλλά και σχετικών πανεπιστημιακών και ερευνητικών δομών.

Η διετία 2013-2014 αλλά και όσοι μήνες κερδηθούν από το 2012 πρέπει να  αφιερωθεί τόσο σε κεντρικό όσο και σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο στην διοικητική οργάνωση και την λειτουργική ανάπτυξη των δήμων και των περιφερειών. Παράλληλα ασφαλώς με την τρέχουσα διοικητική λειτουργία και την διεκδίκηση και διαχείριση έργων και δράσεων για την απορρόφηση του ΕΣΠΑ. Η επόμενη διοικητική περίοδος, 2014 (2015)-2019, πρέπει να βρει τους δήμους και τις περιφέρειες όσο το δυνατόν αρτιότερα οργανωμένους και ικανούς να τρέξουν στους μεγάλους ανταγωνισμούς των υποδομών, των δράσεων και των υπηρεσιών. Με τους ρυθμούς που πηγαίνουν τα πράγματα σήμερα αυτό δεν θα μπορέσει να γίνει. Χρειάζεται αλλαγή σχεδιασμού και κυρίως ανάληψη πρωτοβουλιών για την οργανωτική και λειτουργική ολοκλήρωση των δήμων και των περιφερειών έτσι ώστε να δρουν αποτελεσματικά στο σύγχρονο ανταγωνιστικό πεδίο

Η συγκυρία της παρουσίας του μηχανισμού της task force για την τεχνική υποστήριξη στην χώρα και της εφαρμογής του σχετικού μνημονίου συνεργασίας για την αυτοδιοίκηση  μπορεί να είναι χρήσιμη στο μέτρο που αξιοποιείται  για την υλοποίηση ενός εθνικού μεταρρυθμιστικού προγράμματος. Υπό αυτή την έννοια είναι σημαντικός ο εντοπισμός βασικών τομέων ενίσχυσης του μεταρρυθμιστικού προγράμματος και ιδίως των μέτρων εφαρμογής. Πέραν των όσων έχουν συμφωνηθεί κρίσιμοι τομείς είναι η αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας των δήμων και των περιφερειών, οι αναπτυξιακές δράσεις της αυτοδιοίκησης, οι συνεργασία των ΟΤΑ με ιδιώτες επενδυτές για την κατασκευή των υποδομών και την παροχή υπηρεσιών, η απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών,  η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και τέλος η διαμόρφωση μίας τράπεζας «ευρωπαϊκών καλών πρακτικών».

Τέλος, πρέπει να αναζητηθούν νέες σύγχρονες μορφές αναπτυξιακής δράσης των δήμων και των περιφερειών, ενδεχομένως έξω από τα παραδοσιακά σχήματα των δημοτικών νομικών προσώπων και των δημοτικών επιχειρήσεων. Προσανατολισμένες κυρίως στον ρόλο του καθοδηγητή- εμψυχωτή- οργανωτή αναπτυξιακών συμπράξεων που συγκεντρώνουν περισσότερες δυνάμεις της τοπικής κοινωνίας και της τοπικής οικονομίας και όχι ασφαλώς του άμεσου διαχειριστή πόρων, υποδομών και υπηρεσιών, τομείς στους οποίους το παράδειγμα των προηγουμένων δεκαετιών δεν είναι προς μίμηση.

Εν κατακλείδι, αυτό που πρέπει να γίνει σήμερα είναι ένα γρήγορο αλλά ουσιαστικό και αντικειμενικό «διάβασμα» των δυσκολιών, των εγγενών ή επίκτητων προβλημάτων που έχει το Πρόγραμμα «Καλλικράτης», ένα διάβασμα που δεν μπορεί παρά να γίνει από κοινού με την Κυβέρνηση, την ΚΕΔΕ και την ΕΝΠΕ. Το «διάβασμα» πρέπει να οδηγήσει το ταχύτερο δυνατόν σε ένα σχέδιο επανεκκίνησης  του Προγράμματος με έμφαση στην λειτουργική μεταρρύθμιση, στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, στην οικονομική εξυγίανση και στην εισαγωγή νέων προτύπων διοίκησης, αναπτυξιακής δράσης και κυρίως εσωτερικού ελέγχου για την αξιολόγηση, μέτρηση και διαρκή βελτίωση των αποτελεσμάτων.