ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΥΠΝΗ, ΔΙΑΤΗΡΗΣΙΜΗ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Απόσπασμα από την Έκθεση 2011 της Επιτροπής των Περιφερειών

Σύμπραξη για την έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη: οι γνωμοδοτήσεις της ΕτΠ και τα βασικά πορίσματα των ερευνών της Πλατφόρμας παρακολούθησης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»

Η ΕτΠ, υπό την ιδιότητα του συμβουλευτικού οργάνου, διεξέρχεται θεματικές προτάσεις για τη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Ενώ τον Οκτώβριο του 2011 η ΕτΠ υιοθέτησε αρκετές γνωμοδοτήσεις σχετικές με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020», στην κάτωθι περίληψη δίνεται έμφαση σε όσες πραγματεύονται τις προτάσεις για τις εμβληματικές πρωτοβουλίες. Στο 4ο κεφάλαιο παρατίθεται συνοπτικά τα έγγραφα της ΕτΠ  στον δε ιστότοπο της Πλατφόρμας παρακολούθησης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»  μπορείτε να ανατρέξετε σε όλες τις συναφείς με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» γνωμοδοτήσεις.

Επιπλέον, μέσω των ερευνών της, η Πλατφόρμα παρακολούθησης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» έχει συγκεντρώσει πληθώρα απόψεων και πρακτικών που καλύπτουν όλα τα θεματικά πεδία της εν λόγω στρατηγικής. Οι περιπτωσιολογικές μελέτες καταδεικνύουν πώς οι τοπικές και περιφερειακές αρχές –συχνά συμπράττοντας με άλλους συντελεστές– συμβάλλουν στην υλοποίηση των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και αξιοποιούν τις ευκαιρίες που προσφέρει η στρατηγική. Ορισμένα ουσιώδη συμπεράσματα από αυτά τα παραδείγματα παρατίθενται κατωτέρω, οι δε περιπτωσιολογικές μελέτες έχουν συμπεριληφθεί στο κεφάλαιο 4 της πλήρους έκθεσης.

Σε γενικές γραμμές, οι ερωτηθέντες της έρευνας Η στρατηγική «Ευρώπη 2020»: τι συμβαίνει σε τοπικό επίπεδο; δηλώνουν ενήμεροι για το περιεχόμενο των εμβληματικών πρωτοβουλιών όσον αφορά στις πολιτικές. Διαπιστώνονται ελαφρές αποκλίσεις ως προς τη εξοικείωση με τις εμβληματικές πρωτοβουλίες• η γνωστότερη εμβληματική πρωτοβουλία είναι η «Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» (τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων δηλώνουν πλήρως ή σε μεγάλο βαθμό ενήμεροι), ενώ ως λιγότερο γνωστή η «Βιομηχανική πολιτική για την εποχή της παγκοσμιοποίησης» (κατά τι περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες).

Στο ερώτημα για τη σημασία των εμβληματικών πρωτοβουλιών στη χάραξη τοπικών και περιφερειακών δράσεων, περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες θεωρούν σημαντικές την «Ένωση καινοτομίας» και την «Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας». Την ίδια άποψη έχει ένας στους τέσσερις ως προς την πρωτοβουλία «Μια βιομηχανική πολιτική για την εποχή της παγκοσμιοποίησης».

Έξυπνη ανάπτυξη

Στη γνωμοδότηση της ΕτΠ της με τίτλο «Ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη» , επισημαίνεται ότι, αφού οι τοπικές και περιφερειακές αρχές αποτελούν τους κύριους αποδέκτες των συστάσεων του θεματολογίου, μπορούν και να συμβάλουν καταλυτικά στην εφαρμογή του. Στη γνωμοδότηση με τίτλο «Εμβληματική πρωτοβουλία στο πλαίσιο της στρατηγικής "Ευρώπη 2020" - Ένωση καινοτομίας»  η ΕτΠ επαναλαμβάνει ότι υποστηρίζει την επίτευξη των στόχων της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας έως το 2020 και αναγνωρίζει ότι, προς τούτο, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να συνεχιστούν οι επενδύσεις στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση. Στη συγκεκριμένη γνωμοδότηση επισημαίνεται επίσης η απόλυτη ανάγκη της αναβάθμισης όλων των επαγγελματικών δεξιοτήτων και της αντιστοίχησής τους με τις απαιτήσεις της αγοράς, έτσι ώστε η καινοτομία να μην προκαλέσει συμψηφιστικά απώλειες θέσεων εργασίας. Όσον αφορά στη γνωμοδότηση «Νεολαία σε κίνηση»  η ΕτΠ συμμερίζεται πλήρως τον στόχο της βελτίωσης των γνώσεων, των δεξιοτήτων και της πείρας των νέων, έτσι ώστε να μπορούν να ενταχθούν εύκολα στην αγορά εργασίας και να αξιοποιήσουν όσο το δυνατόν καλύτερα τις δυνατότητές τους, στοιχεία που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Εντούτοις, η ΕτΠ επισημαίνει ότι η εκπαίδευση δεν περιορίζεται στη βελτίωση των δυνατοτήτων απασχόλησης, αλλά πρέπει να έχει ως ευρύτερο στόχο την ανάπτυξη συνολικά της προσωπικότητας του ατόμου. Η ΕτΠ τάσσεται επίσης υπέρ της ευέλικτης χρήσης του ΕΚΤ εκ μέρους των κρατών μελών και των τοπικών και περιφερειακών αρχών για τη συνδρομή των νέων• ειδικότερα δε για την υλοποίηση των στόχων της στρατηγική2 «Ευρώπη 2020».

Ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα της Πλατφόρμας παρακολούθησης να παρουσιάσουν τις πρωτοβουλίες τους σχετικά με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020», οι δήμοι και οι περιφέρειες έδωσαν πληροφορίες ως προς τις «έξυπνες πρωτοβουλίες» που έχουν αναλάβει. Εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στη διάθεση ευρυζωνικής σύνδεσης σε όλους (με έμφαση στις αγροτικές περιοχές και τις κωμοπόλεις), καθώς και στη δημιουργία κέντρων καινοτομίας –συχνά σε πλήρη συνεργασία με επαγγελματικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές γνωρίζουν ότι ο στόχος της καινοτόμου και ανταγωνιστικής οικονομίας προϋποθέτει την προαγωγή του επιχειρηματικού πνεύματος των νέων. Οι ερωτηθέντες τονίζουν τη σημασία της αρχής της εταιρικής σχέσης και θεωρούν τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» σημείο αναφοράς για τη δράση τους.

Διατηρήσιμη ανάπτυξη

Σε δύο γνωμοδοτήσεις της με θέμα ισάριθμες εμβληματικές πρωτοβουλίες –«Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» και «Ολοκληρωμένη βιομηχανική πολιτική για την εποχή της παγκοσμιοποίησης» – η ΕτΠ υπογραμμίζει ότι η ευόδωση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» εξαρτάται εν πολλοίς από τις αποφάσεις που λαμβάνονται σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Κάνει μνεία στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων και στη σημασία τους για τη σύναψη εδαφικών συμφώνων σχετικών με τη στρατηγική και με τη μορφή πολυεπίπεδων εταιρικών σχέσεων μεταξύ των ενωσιακών, εθνικών, τοπικών και περιφερειακών αρχών. Οι γνωμοδοτήσεις της ΕτΠ στηρίζουν τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επιτύχει μια ισχυρή, ανταγωνιστική και βιώσιμη βιομηχανία ανά την ΕΕ, προκειμένου να επέλθει η πλήρης οικονομική ανάκαμψη από την παρούσα κρίση και να υλοποιηθούν οι στόχοι της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για μια έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Η ΕτΠ τονίζει τη σημασία της ολοκλήρωσης και της βιωσιμότητας –για την εξισορρόπηση μεταξύ του οικονομικού και του κοινωνικού σκέλους– καθώς και τη βαρύτητα των περιβαλλοντικών παραμέτρων της βιομηχανικής πολιτικής. Υποστηρίζει επίσης τη σύναψη εδαφικών συμφώνων μεταξύ των περιφερειών και των κρατών μελών, χάρη στα οποία θα είναι δυνατή η αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων με συντονισμένη δράση. Η ΕτΠ ζητά τον περαιτέρω συντονισμό και ολοκλήρωση των εμβληματικών πρωτοβουλιών της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων που αυτές συνεπάγονται.

Χάρη στις έρευνες που διεξήγαγε η Πλατφόρμα Παρακολούθησης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», συγκεντρώθηκαν αρκετά παραδείγματα πολιτικών για την επίτευξη των στόχων της διατηρήσιμης ανάπτυξης. Όπως προκύπτει από την έκθεση, οι περισσότερες από αυτές εστιάζονται στους στόχους 20-20-20 (περικοπές εκπομπών, ελάττωση της κατανάλωσης ενέργειας και αυξημένη χρήση των μορφών ανανεώσιμης ενέργειας). Αρκετές άλλες πολιτικές αποσκοπούν στην εξεύρεση νέων δεικτών που θα μπορούν να βοηθήσουν τις τοπικές και περιφερειακές κοινότητες να τονώσουν την ανάπτυξη και την απασχόληση σε ένα περιβάλλον χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, στο οποίο θα συνυπολογίζεται το ίχνος άνθρακα της κάθε κοινότητας. Πολλοί από τους ερωτηθέντες ήταν δήμοι-μέλη του Συμφώνου των Δημάρχων, οι οποίοι καταρτίζουν ή εφαρμόζουν ήδη βιώσιμα ενεργειακά προγράμματα δράσης. Στον τομέα της βιομηχανικής πολιτικής, ορισμένες πρωτοβουλίες αποσκοπούν στη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, παρέχοντας υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις με προοπτική την οικολογική ανάπτυξη. Άλλες δράσεις έχουν ως αντικείμενο τη διαχείριση των υδάτων, με σκοπό π.χ. την αντιπλημμυρική προστασία των παράκτιων περιοχών και την παροχή πόσιμου ύδατος (ακόμα και από όμβρια ύδατα).

Από έρευνα με θέμα τον «Ρόλο των τοπικών και περιφερειακών αρχών στην προώθηση της αειφόρου πολιτικής των υδάτων»  που πραγματοποίησε κατά το πρώτο εξάμηνο του 2011 η Πλατφόρμα παρακολούθησης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», το συμπέρασμα ήταν ότι δεν υπάρχει ενιαίο πρότυπο πολυεπίπεδης διακυβέρνησης για τη διαχείριση των υδάτων. Ωστόσο, βασικές αρχές της ενωσιακής πολιτικής των υδάτων είναι η επικουρικότητα και η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση. Απαιτούνται κοινή δράση, κοινό όραμα και κοινή προσήλωση στους στόχους που έχουν τεθεί. Ορισμένες αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται σε υψηλότερα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης προκειμένου τα μεμονωμένα τοπικά ή περιφερειακά συμφέροντα να μην υπονομεύουν τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα του συνόλου και των μελλοντικών γενεών, ωστόσο, θα πρέπει να αναγνωρίζεται ότι οι τοπικοί φορείς έχουν αμεσότερη εικόνα της κατάστασης και των αναγκών μιας τοπικής κοινότητας.

Ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς

Στις δύο γνωμοδοτήσεις της ΕτΠ που πραγματεύονται τις εμβληματικές πρωτοβουλίες για την χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη –«Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας»  και «Η ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού: ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο κοινωνικής και εδαφικής συνοχής» – ως σημείο αφετηρίας λαμβάνονται οι δεινές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν εξαιτίας της κρίσης. Η πρώτη γνωμοδότηση επικεντρώνεται στην ευελιξία με ασφάλεια, στην αναβάθμιση των συνθηκών εργασίας και στη διευκόλυνση της κινητικότητας των εργαζομένων. Τονίζεται ο ρόλος των εθνικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων στη στρατηγική «Ευρώπη 2020», καθώς και η ανάγκη διευθέτησης των πολιτικών απασχόλησης βάσει της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Η γνωμοδότηση με θέμα τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό υπογραμμίζει την ανάγκη για περαιτέρω προσήλωση στον στόχο της καταπολέμησης της παιδικής φτώχειας και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενισχύσει την κοινωνική ανοικτή μέθοδο συντονισμού (ΑΜΣ) και να καταρτίσει κατευθυντήριες γραμμές ανά την ΕΕ με στόχο την υλοποίηση των σχετικών με τη φτώχεια επιδιώξεων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

Στις περιπτωσιολογικές μελέτες που παρουσίασαν οι ερωτηθέντες στο πλαίσιο των ερευνών που πραγματοποίησε η Πλατφόρμα παρακολούθησης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» δίνεται έμφαση στην ενίσχυση των δομών των κοινωνικών υπηρεσιών, των μέτρων υπέρ της μείωσης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού των ευπαθών κοινωνικών ομάδων, στην υποστήριξη των μειονεκτούντων να εισέλθουν στην αγορά εργασίας, καθώς και σε εκστρατείες ευαισθητοποίησης. Γίνεται αναφορά σε προγράμματα που εφαρμόζονται συ συνεργασία με άλλα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης σε διάφορα πεδία πολιτικής όπως η ενσωμάτωση των μεταναστών ή η κοινωνική ένταξη . Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές εφαρμόζουν επίσης προγράμματα με σκοπό την επανένταξη των –συχνά επί μακρόν– ανέργων στην αγορά εργασίας με τη χρήση συχνά καινοτόμων λύσεων. Ακολουθούνται πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης των ευπαθών ομάδων (π.χ. παιδιά μεταναστών) που βασίζονται σε μια σφαιρική προσέγγιση (π.χ. καλύπτει όλες τις πτυχές της ζωής τους και εμπερικλείει όλους τους θεσμικούς φορείς).