ΕΠΙΦΥΛΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ «ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑΣ» ΕΚΦΡΑΖΕΙ Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ

Στην έκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής  επί του νομοσχεδίου που συζητείται στην Βουλή και το οποίο ενσωματώνει και την Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου με την οποία θεσμοθετήθηκε το «Παρατηρητήριο Οικονομικής Αυτοτέλειας». Συγκεκριμένα η έκθεση αναφέρει τα ακόλουθα

«6. Επί του άρθρου 4

Με την προτεινόμενη ρύθμιση συνιστάται στο Υπουργείο Εσωτερικών Παρατηρητήριο Οικονομικής Αυτοτέλειας των ΟΤΑ (εφεξής «Παρατηρητήριο»), με σκοπό τη συνεχή παρακολούθηση σε μηνιαία βάση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού των ΟΤΑ και των νομικών τους προσώπων που εντάσσονται στο Μητρώο των Φορέων Γενικής Κυβέρνησης. Συμφώνως προς την παρ. 1 του ίδιου άρθρου, «στόχος του Παρατηρητηρίου είναι η επίτευξη ισοσκελισμένων προϋπολογισμών, καθώς και απολογισμών και η ενίσχυση της οικονομικής αυτοτέλειας των ΟΤΑ σύμφωνα με τις οδηγίες των Υπουργείων Εσωτερικών και Οικονομικών και με τα οριζόμενα στην ισχύουσα δημοσιονομική νομοθεσία». Οι αρμοδιότητες του Παρατηρητηρίου ορίζονται στις παρ. 4, 5 και 6 του παρόντος. Μεταξύ αυτών είναι η αξιολόγηση των προβλέψεων εσόδων του ΟΤΑ και η διατύπωση προτάσεων τροποποίησης, όπου το κρίνει αναγκαίο, η παρακολούθηση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού σε μηνιαία βάση και η αξιολόγησή της, η δυνατότητα παρέμβασης, σε περίπτωση που διαπιστώνεται απόκλιση από τους τριμηνιαίους δημοσιονομικούς στόχους άνω του 10%, με την υπόδειξη μεθόδων διόρθωσης της απόκλισης τις οποίες ο ΟΤΑ ακολουθεί υποχρεωτικώς κ.λπ. Εάν η απόκλιση συνεχίζεται για δύο συναπτά τρίμηνα και δεν έχουν ληφθεί τα αναγκαία μέτρα, ο ΟΤΑ τίθεται υποχρεωτικώς, μετά από εισήγηση του Παρατηρητηρίου και απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών, σε Πρόγραμμα Εξυγίανσης, γεγονός που επιφέρει σειρά από σοβαρές παρεμβάσεις στη διοίκηση και την οικονομική λειτουργία του, όπως είναι η απαγόρευση όλων των δαπανών, πλην των ανελαστικών, η επιβολή υποχρεωτικών μετατάξεων προσωπικού, η αύξηση των ιδίων εσόδων από φόρους, τέλη δικαιώματα και εισφορές, η αύξηση του ανώτατου συντελεστή επιβολής Τέλους Ακίνητης Περιουσίας για τα ακίνητα που βρίσκονται στην εδαφική περιφέρεια του ΟΤΑ, του τέλους παρεπιδημούντων, του τέλους επί των ακαθαρίστων εσόδων κ.λπ..

Το ως άνω πλέγμα παρεμβάσεων που θεσμοθετείται με την προτεινόμενη ρύθμιση εγείρει προβληματισμό ως προς το εάν οδηγεί σε περιορισμό ή κάμψη της διοικητικής και οικονομικής αυτοτέλειας του ΟΤΑ, οι οποίες εμπίπτουν στο προστατευτικό πεδίο του άρθρου 102 παρ. 2 εδ. α΄ του Συντάγ- Η διοικητική αυτοτέλεια των ΟΤΑ έναντι της κρατικής διοίκησης περιλαμβάνει την κατοχύρωση του διοικητικού τους έργου, δηλαδή την εξουσία των ΟΤΑ να αποφασίζουν αποκλειστικώς επί των τοπικών υποθέσεων αρμοδιότητάς τους, με δικά τους όργανα, εντός των πλαισίων των γενικών κανόνων που διέπουν την οργάνωση και λειτουργία τους, καθώς και την κατοχύρωση των διοικούντων οργάνων τους (ΣτΕ 4077-4080/2009). Κατά τα ανωτέρω, οι ΟΤΑ έχουν τεκμήριο αρμοδιότητας επί των τοπικών υποθέσεων, το οποίο θεμελιώνεται απευθείας στο Σύνταγμα, και αυτοτέλεια των τοπικών αρχών τους, οι οποίες εποπτεύονται από την κεντρική διοίκηση μόνο ως προς τη νομιμότητα των πράξεων ή παραλείψεών τους και όχι ως προς τη σκοπιμότητά τους. Περαιτέρω, η οικονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ προσδιορίζεται τόσο υπό λειτουργική όσο και υπό οργανική άποψη. Η οργανική οικονομική αυτοτέλεια έχει την έννοια ότι οι ΟΤΑ έχουν ίδια αποφασιστικά όργανα επί των οικονομικών τοπικών υποθέσεων (βλ., αντί πολλών, Δ. Κοντόγιωργα- Θεοχαροπούλου, Το Ελεγκτικό Συνέδριο ως θεσμική εγγύηση της διοικητικής και δημοσιονομικής αυτοτέλειας των ΟΤΑ, στον Τιμητικό Τόμο για τα 170 χρόνια του Ελεγκτικού Συνεδρίου, 2004, σελ. 387). Επιπροσθέτως, συμφώνως προς το άρθρο 102 παρ. 5 εδ. α΄, «το Κράτος λαμβάνει τα νομοθετικά, κανονιστικά και δημοσιονομικά μέτρα που απαιτούνται για την εξασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας και των πόρων που είναι αναγκαίοι για την εκπλήρωση της αποστολής και την άσκηση των αρμοδιοτήτων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης με ταυτόχρονη διασφάλιση της διαφάνειας κατά τη διαχείριση των πόρων αυτών».

Με βάση τα ανωτέρω τίθεται το ερώτημα, εάν οι ως άνω εγγυήσεις του άρθρου 102 παρ. 2 του Συντάγματος θίγονται από τις παρεμβάσεις που θεσπίζονται με την προτεινόμενη ρύθμιση στους ΟΤΑ, σε συνδυασμό με την προστασία της οικονομικής αυτοτέλειας του ΟΤΑ, όπως αυτή κατοχυρώνεται στο άρθρο 102 παρ. 5 εδ. α΄, η οποία συνιστά υποχρέωση του Κράτους.