ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΤΩΝ ΟΤΑ

Ανακοινώθηκε, την Δευτέρα 25 Ιουλίου 2011, από τον Υπουργό Εσωτερικών κ. Χάρη Καστανίδη το Πρόγραμμα Εξυγίανσης των υπερχεωμένων δήμων και περιφερειών. Το πρόβλημα το αντιμετωπίζουν κυρίως ορισμένοι δήμοι. Ελάχιστοι από αυτούς βρίσκονται σε ιδιαίτερα δεινή κατάσταση και αρκετοί άλλοι κινούνται σε οριακή κατάσταση αλλά με την εφαρμογή μέτρων περιορισμού των δαπανών και βελτίωσης των εσόδων μπορούν να ανακάμψουν. Πέραν του προβλεπόμενου στον ν. 3852/2010 Προγράμματος Εξυγίανσης ο Υπουργός ανακοίνωσε μέτρα διευκόλυνσης των δήμων για να βελτιώσουν την πιστοληπτική τους ικανότητα και να προβούν σε διαδικασίες αυτορύθμισης της εξυγίανσης των οικονομικών τους.

Η συνεργασία του Υπουργείου Εσωτερικών με τους δήμους και το Ταμείο Παρακαταθηκών προβλέπεται να δώσει ανάσα στους δήμους έτσι ώστε να προχωρήσει απρόσκοπτα η μεταβατική περίοδος της συγκρότησης της νέας ισχυρής τοπικής αυτοδιοίκησης. Μόνο μέσα από σχέσεις συνεργασίας και συναντίληψης μπορεί να προχωρήσει η εφαρμογή της μεταρρύθμισης.

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ

1.    ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Η εικόνα που παρουσιάζει η οικονομική κατάσταση των Καλλικρατικών ΟΤΑ. Ποιοτική και ποσοτική περιγραφή των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι Οργανισμοί Αυτοδιοίκησης.

1.1.  Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ΟΤΑ

Η οικονομική εξυγίανση των ΟΤΑ προκύπτει ως άμεση αναγκαιότητα λόγω των πιεστικών προβλημάτων λειτουργίας, που αντιμετωπίζει μία σειρά Δήμων, προβλήματα που συνδέονται με:

·         Αδυναμία καταβολής της μισθοδοσίας και λοιπών ανελαστικών δαπανών, η πιο ακραία μορφή, που περιορίζεται σε ελάχιστους ΟΤΑ.

·         Αδυναμία εξυπηρέτησης δανειακών υποχρεώσεων

·         Αδυναμία καταβολής ληξιπρόθεσμων οφειλών σε προμηθευτές και εργολάβους με αποτέλεσμα να υφίστανται κατασχέσεις χρηματικών διαθεσίμων και της περιουσίας της Αυτοδιοίκησης από τους πιστωτές της.

1.2.  Ποσοτικά στοιχεία (στοιχεία 30/6/2011)

Για την απεικόνιση του οικονομικού προβλήματος με αριθμούς καταγράφηκαν τα ακόλουθα στοιχεία:

1.2.1.    Σύνολο και κατανομή δανείων

Ο συνολικός δανεισμός των Δήμων (άληκτα κεφάλαια) ανέρχεται στο ποσό των 1.900 εκ € εκ των οποίων τα 1.100 εκ € είναι υποχρεώσεις προ το Τ. Π. κ Δ και τα 800 εκ € είναι δάνεια προς ιδιωτικές τράπεζες (εσωτερικού και εξωτερικού)

Σημειώνεται ότι σε αυτά δεν συμπεριλαμβάνονται τα δάνεια Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης (κυρίως) και των λοιπών δημοτικών επιχειρήσεων που ανέρχονται σε περίπου 250 εκ € , η πλειοψηφία των οποίων είναι δάνεια του Τ.Π.& Δ..

Ο δανεισμός της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, που αφορά δάνεια που είχαν συνάψει οι πρώην Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις ανέρχεται στο ποσό των 110 εκ €.

1.2.2.    Ληξιπρόθεσμα χρέη

Οι συνολικές υποχρεώσεις προς τρίτους ανέρχονται σε 1.300 εκ € εκ των οποίων οι ληξιπρόθεσμες, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν αποστείλει οι ΟΤΑ, ανέρχονται σε 800 εκ€.

Οι υποχρεώσεις προς φορείς Γενικής Κυβέρνησης, Ελληνικό Δημόσιο, Ασφαλιστικά Ταμεία κλπ, ανέρχονται σε 87 εκ € εκ των οποίων τα 40 εκ € είναι ληξιπρόθεσμες.

1.2.3.    Αδυναμία ισοσκέλισης προϋπολογισμών

Τα προβλήματα της οικονομικής κατάστασης στην οποία βρίσκεται μία σειρά δήμων απεικονίσθηκε και στην κατάρτιση των προϋπολογισμών του έτους 2011. Αρκετοί δήμοι έχουν εγγράψει δάνεια για να ισοσκελίσουν τους προϋπολογισμούς τους .

Σύμφωνα με τα στοιχεία  της βάσης δεδομένων, το συνολικό ποσό των δανείων που ενέγραψαν προσεγγίζει τα 500 εκ €. Σε σύνολο 80 περίπου ΟΤΑ, που ενέγραψαν δάνεια για τον ισοσκελισμό του προϋπολογισμού τους,

·         13 Δήμοι έχουν εγγράψει δάνειο άνω των 10 εκ €

·         28 Δήμοι έχουν εγγράψει δάνειο ύψους 4 έως 10 εκ € και

·         40 Δήμοι έχουν εγγράψει δάνειο ύψους 1έως 4 εκ €

1.2.4.    Σύνολο απαιτήσεων

Ταυτόχρονα με την οικονομική αδυναμία να εξυπηρετήσουν τις υποχρεώσεις τους οι Δήμοι εμφανίζουν αδυναμία είσπραξης ιδίων εσόδων. Οι συνολικές απαιτήσεις τους ανέρχονται στο ποσό των 1.650 εκ € εκ των οποίων τα 1.400 εκ οφείλονται σε μη εισπραχθέντες φόρους, τέλη και δικαιώματα και επιβληθέντα πρόστιμα.

1.3.  Συμπεράσματα

·         Ο συνολικός δανεισμός της ΤΑ της χώρας μας είναι ιδιαίτερα χαμηλός σε σχέση με τις άλλες Ευρωπαϊκές  χώρες.

·         Υπάρχουν όμως συγκεκριμένοι Δήμοι – μικρός αριθμός -  που έχουν υψηλό δανεισμό.

·         Αυτοί είναι κυρίως οι Δήμοι που έχουν ανάγκη υποστήριξης και οικονομικής εξυγίανσης.

·         Η μεγάλη πλειοψηφία των Δήμων είναι υγιείς οικονομικά και δεν έχουν ανάγκη ειδικής αντιμετώπισης, παρά μόνο οριακών διευκολύνσεων για να αντιμετωπίσουν πρόσκαιρες ταμιακής φύσης δυσκολίες.

  

2.    ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ

2.1.  Στόχος του Προγράμματος Εξυγίανσης

Στόχοι του Προγράμματος Εξυγίανσης είναι:

1. η άμεση αντιμετώπιση του προβλήματος των υπερχρεωμένων ΟΤΑ και των συνεπειών που αυτό επιφέρει στις υπηρεσίες που παρέχονται στους  πολίτες και στην οικονομική επιβίωση των επιχειρήσεων που συναλλάσσονται με τους ΟΤΑ. 
2. η μακροχρόνια διασφάλιση της οικονομικής βιωσιμότητάς τους.

2.2.  Αρχές του Προγράμματος Εξυγίανσης

Βασική αρχή του Προγράμματος Εξυγίανσης είναι η συνεργασία ανάμεσα στο Υπουργείο Εσωτερικών και στην Αυτοδιοίκηση με σκοπό την επίλυση του προβλήματος που αντιμετωπίζει η Αυτοδιοίκηση.  

Το Υπουργείο, στα πλαίσια αυτής της συνεργασίας, συνδράμει και υποστηρίζει τους ΟΤΑ που έχουν ανάγκη οικονομικής στήριξης για να εξυγιανθούν.

Οι ΟΤΑ από την πλευρά τους αναλαμβάνουν την υποχρέωση να κάνουν τις δικές τους προσπάθειες ώστε να επιτύχουν την οικονομική τους εξυγίανση.

Η συνδρομή του Κράτους, και κατά συνέπεια ο έλεγχος που αυτή συνεπάγεται από την πλευρά του Υπουργείου, δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση επιβολή.

Η πρωτοβουλία ανήκει πάντοτε στην Αυτοδιοίκηση, η οποία καταρτίζει το δικό της επιχειρησιακό πρόγραμμα εξυγίανσης και δεσμεύεται να το εφαρμόσει.

Η οικονομική εξυγίανση των ΟΤΑ είναι ευθύνη και καθήκον τόσο της Αυτοδιοίκησης  όσο και του Κράτους διότι αφορά και επηρεάζει άμεσα τους πολίτες είτε ως χρήστες των υπηρεσιών που παρέχει η Αυτοδιοίκηση είτε ως συναλλασσόμενοι με αυτήν.

2.3.  Προβλέψεις του Προγράμματος Εξυγίανσης για διευκόλυνση των ΟΤΑ

Το Υπουργείο Εσωτερικών αναγνωρίζοντας τόσο την κρισιμότητα του προβλήματος όσο και την επείγουσα ανάγκη υποστήριξης των Δήμων αποφάσισε να δρομολογήσει άμεσα εφαρμόσιμα μέτρα που θα ανακουφίσουν τους ΟΤΑ. Για τον λόγο αυτό και σε συνεργασία με το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων (Τ.Π.&Δ.), σχεδίασαν και θέτουν σε εφαρμογή ένα πακέτο άμεσα υλοποιήσιμων μέτρων. 

Συγκεκριμένα:

1. Με την τεχνική υποστήριξη του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων θα διαμορφωθούν εξατομικευμένα προγράμματα εξυγίανσης για κάθε δήμο που θα ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες του.
2. Θα επιδιωχθεί μείωση του μισθολογικού κόστους με μετατάξεις υπαλλήλων σε άλλες δημόσιες υπηρεσίες και ΟΤΑ.
3. Οι ΟΤΑ δύνανται να ζητήσουν επιμήκυνση της περιόδου για την αποπληρωμή των δανείων που έχουν συνάψει με το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων είτε με ιδιωτικές τράπεζες.
• Δρομολογήθηκε ήδη αναχρηματοδότηση των δανείων που έχουν λάβει οι δήμοι από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, με επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής μέχρι και 25 έτη και μείωση του επιτοκίου από 11,5%, που είναι σήμερα το κυμαινόμενο σε περίπου 5,9%. Με τη συγκεκριμένη χρηματοδότηση οι δήμοι θα εξασφαλίσουν μείωση της ετήσιας δόσης, γεγονός που απελευθερώνει πόρους για να διατεθούν για εξόφληση χρεών και λειτουργικές ανάγκες.
4. Προωθείται συμφωνία με το υπουργείο Οικονομικών που θα εξασφαλίζει τη δυνατότητα συμψηφισμού οφειλών των ΟΤΑ προς το κράτος (π.χ., σε ασφαλιστικά ταμεία) με οφειλόμενα ποσά του κράτους προς τους δήμους (π.χ., παρακρατηθέντα).
5. Επιδιώκεται η εξασφάλιση κεφαλαίων για το ΤΠκΔ προκειμένου να χορηγηθούν χαμηλότοκα δάνεια στους ΟΤΑ για να καλυφθούν οι υποχρεώσεις των δήμων προς τρίτους (προμηθευτές) και να εξασφαλιστούν με αυτόν τον τρόπο οι ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί.
6. Στις περιπτώσεις ΟΤΑ που οι προηγούμενες ρυθμίσεις δεν επιλύουν το πρόβλημα οι ΟΤΑ θα δύνανται να ζητήσουν και πρόσθετες επιχορηγήσεις για:
• την κάλυψη του κόστους επιτοκίου των δανείων και λοιπών πιστωτικών διευκολύνσεων από πιστωτικά ιδρύματα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα
• την κάλυψη των χρεολυσίων για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

Η χρηματοδότηση του Προγράμματος Εξυγίανσης θα πραγματοποιηθεί από το «Λογαριασμό Εξυγίανσης και Αλληλεγγύης της Αυτοδιοίκησης», που συστήνεται στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, η χρηματοδότηση του οποίου επιδιώκεται να καλυφθεί από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και όχι από τους ΚΑΠ.

2.4.  Διαδικασία ένταξης στο Πρόγραμμα Εξυγίανσης

Η ένταξη ΟΤΑ ή Περιφέρειας πραγματοποιείται:

Α. Με αίτημα του ΟΤΑ σύμφωνα με το άρθρο 262 παράγραφος 3 του Ν 3852/10

Β. Υποχρεωτικά  σύμφωνα με το άρθρο 262 παράγραφος 4 του Ν 3852/10

Σε αυτή την περίπτωση τα βήματα που ακολουθούνται είναι:

1. Διαπίστωση ανάγκης οικονομικής αξιολόγησης, βάσει αντικειμενικών κριτηρίων
2. Εκτίμηση της οικονομικής κατάστασης του υπό αξιολόγηση ΟΤΑ από ορκωτούς ελεγκτές
3. Εκπόνηση ειδικού επιχειρησιακού προγράμματος εξυγίανσης
4. Έγκριση του προγράμματος από ανεξάρτητη Ελεγκτική Επιτροπή με επικεφαλής από το Ελεγκτικό Συνέδριο

2.5.  Υποχρεώσεις ενταγμένων ΟΤΑ και Περιφερειών στο Πρόγραμμα Εξυγίανσης.

Βασική υποχρέωση των ΟΤΑ και των Περιφερειών που εντάσσονται στο πρόγραμμα εξυγίανσης είναι η ανάληψη της υποχρέωσης μείωσης δαπανών και αύξησης των ιδίων εσόδων τους. Στην κατεύθυνση αυτή επιμέρους υποχρεώσεις είναι:

n  Υποχρέωση διάθεσης μέρους ή του συνόλου των εσόδων, συμπεριλαμβανομένων των εσόδων από ΣΑΤΑ, προς επίτευξη των στόχων του εν λόγω Προγράμματος. Η ΣΑΤΑ θα χρηματοδοτεί, κατά περίπτωση, μόνο έργα για συντήρηση – επισκευή των υποδομών

n  Πάγωμα  ή περιορισμό  χρηματοδότησης ορισμένων κωδικών (δημόσιες σχέσεις, εκδηλώσεις κλπ.)

n  Πάγωμα ή περιορισμό των προσλήψεων και συμβάσεων

n  Υποχρέωση υλοποίησης του Προγράμματος με βάση συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, που δεν θα υπερβαίνει τη δημοτική περίοδο

n  Οι ανωτέρω υποχρεώσεις, συνολικά ή εν μέρει, μπορεί  να αφορούν μόνο σε μια  δημοτική ενότητα του Δήμου, εφόσον μόνο εκεί διαπιστώνεται το πρόβλημα