Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑ, Η ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΥΤΟΔΥΝΑΜΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Άρθρο του ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΤΣΟΥΛΗ

Τα πολιτικά όργανα των δήμων και των περιφερειών λειτουργούν στο πλαίσιο της πολιτικής τους αυτοτέλειας, δηλαδή της ανεξαρτησίας από διοικητικές αποφάσεις κρατικών οργάνων και της ανεξαρτησίας από τις πολιτικές αποφάσεις κομματικών ή άλλων φορέων της κοινωνίας ή της πολιτείας. Οι πράξεις τους καθορίζονται από το γενικό δημόσιο συμφέρον, από το ειδικότερο δημοτικό ή περιφερειακό δημόσιο συμφέρον αντίστοιχα και από τις προγραμματικές τους δεσμεύσεις.

Η αποφάσεις των οργάνων των δήμων και των περιφερειών, στο πλαίσιο της πολιτικής αυτοτέλειας, επηρεάζονται και σε ορισμένες περιπτώσεις περιορίζονται από τους γενικούς άξονες της κυβερνητικής πολιτικής στους επιμέρους τομείς, από τα προγράμματα ανάπτυξης  του ανώτερου πολιτικού-διοικητικού επιπέδου (Δήμος- Περιφέρεια- Κυβέρνηση). Η ανασύσταση ενός σύγχρονου και λειτουργικού συστήματος δημοκρατικού προγραμματισμού είναι αναγκαία για την θέσπιση των κανόνων και των ορίων εντός των οποίων αναπτύσσεται η πολιτική αυτοτέλεια και συντίθεται η υπαγωγή των αναπτυξιακών στόχων του κατώτερου επιπέδου στις αναπτυξιακές κατευθύνσεις του ανώτερου αλλά και αντίστροφα εξειδικεύονται στο κατώτερο επίπεδο τα εθνικά αναπτυξιακά προγράμματα ή με αυτή την αλληλουχία και τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά αναπτυξιακά προγράμματα.

Η τήρηση της νομιμότητας αποτελεί απαράβατη αρχή της προοδευτικής διακυβέρνησης. Η απλούστευση των διαδικασιών, η εμπέδωση της διαφάνειας, η αυστηρή υποταγή στην υποχρέωση της λογοδοσίας είναι μερικές από τις πλέον κρίσιμες προϋποθέσεις για να μην υπάρξει αιτία ή κίνητρο παρέκκλισης από την νομιμότητα. Η τήρηση της νομιμότητας από τα πολιτικά και διοικητικά όργανα των δήμων και των περιφερειών αποτελεί  ταυτόχρονα και το αποτελεσματικό τείχος προστασίας του δικαιώματος της πολιτικής αυτοτέλειας. Παράλληλα όμως εάν δεν τηρηθούν αντίστοιχες αρχές και για τα όργανα που ασκούν τον έλεγχο νομιμότητας  τα όργανα αυτά μπορούν να μεταβληθούν σε ιμάντες χειραγώγησης της αυτοδιοίκησης.

Η οικονομική αυτοδυναμία των δήμων και των περιφερειών, ως θεμελιώδης προϋπόθεση της συνταγματικής προστασίας της τοπικής αυτοδιοίκησης αποτελεί ένα κρίσιμο αλλά σχεδόν ανύπαρκτο διακύβευμα. Αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί. Η οικονομική αυτοδυναμία των δήμων και των περιφερειών, δηλαδή η διασφάλιση των πόρων που είναι αναγκαίοι για την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους και την εκπλήρωση της αποστολής τους είναι βασικός κανόνας ικανός και αναγκαίος για την ύπαρξη  του νέου προοδευτικού τοπικού πολιτικού και διοικητικού συστήματος.

Η επίτευξη της οικονομικής αυτοδυναμίας συνδέεται άμεσα με την αλλαγή του φορολογικού συστήματος, τη διαμόρφωση ενός αποκεντρωμένου φορολογικού συστήματος με παράλληλο επαναπροσδιορισμό φόρων και τελών που συνδέονται με την τοπική οικονομία καθώς και με την ανασυγκρότηση εκ νέου και παράλληλα με το αποκεντρωμένο φορολογικό σύστημα ενός αναδιανεμητικού συστήματος χρηματοδότησης για την σύγκλιση των δήμων και των περιφερειών δεδομένου ότι η φοροδοτική ικανότητα των τοπικών κοινωνιών δεν είναι ούτε ισοβαρής ούτε ικανή, σε αρκετές περιπτώσεις, να καλύψει τις ελάχιστες ανάγκες των δήμων και των περιφερειών.

Η αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας των δήμων και των περιφερειών αλλά κυρίως η παραχώρηση της χρήσης της δημόσιας περιουσίας μπορεί να πολλαπλασιάσει τους πόρους των δήμων και των περιφερειών. Για την ενθάρρυνση αυτών των πρωτοβουλιών χρειάζεται η ενεργοποίηση τόσο του Υπουργείου Εσωτερικών όσο και των ίδιων των συλλογικών οργάνων της τοπικής αυτοδιοίκησης, της ΚΕΔΕ και της ΕΝ.ΠΕ. και η ανάδειξη των καλών πρακτικών από την εμπειρία της ευρωπαϊκής αυτοδιοίκησης.