ΟΜΙΛΙΑ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ κ. ΡΟΥΠΑΚΙΩΤΗ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ : «ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ, ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ»

Κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι.

Δεν μπορώ να πω ότι αιφνιδιάστηκα, αλλά μου φάνηκε περίεργη η επίσκεψη του κυρίου Προέδρου. Αναφέρομαι σε μία προς μία και έναν προς έναν προς εσάς με τιμή. Μου φάνηκε περίεργη, πώς μπορεί να χωρά ο Υπουργός Δικαιοσύνης σε μια ημερίδα για την Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Ωστόσο, βλέποντας και τα θέματα, καθώς αποτυπώνεται και στο έντυπο, αντιλήφθηκα ότι υπάρχει ένα πρόβλημα. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση κάτι ζητάει από τον θεσμό τον δικαιοδοτικό ή και από το πλέγμα των διατάξεων που διαμορφώνουν την λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Προέρχομαι από μια άλλη εποχή, πριν από το 1967, όπου στις δύσκολες εκείνες συνθήκες, αναζητούσαμε στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και στον αποκεντρωτικό χαρακτήρα, να ακουμπήσουμε τις πολιτικές μας και τις επιλογές μας. Άλλα χρόνια ιστορικά, δεν τα αποτιμώ, τα καταγράφω. Και δεν ήταν μόνο η πίστη μας ως προς τον τρόπο οργάνωσης του κράτους, φλογιζόμαστε, για παράδειγμα, από την Ιταλία και όχι μόνο, αλλά ταυτόχρονα, να προωθήσουμε και επιλογές υπεράσπισης βασικών δικαιωμάτων. Και αυτά, στο ασφυκτικό Σύνταγμα του 1952, στο ‘74, με το άλλο εύρος που έδωσε στην Τοπική Αυτοδιοίκηση το νέο Σύνταγμα και οι νόμοι που ψηφίστηκαν ή και  οι νόμοι που ψηφίζονται συνεχώς, οι Δήμοι απέκτησαν πολύ μεγάλες αρμοδιότητες. Σημαντικές αρμοδιότητες.

Ασκείται μια πολυεπίπεδη εξουσία στο κρατικό εν γένει γίγνεσθαι και αυτό παρακολουθεί ακριβώς και την εξέλιξη οργάνωσης και λειτουργίας του κράτους σε όλη την Ευρώπη. Άρα αναπτύχθηκε ο θεσμός, δόθηκαν χρήματα. Μόνο σε μια μακρά περίοδο ψευδούς ευδαιμονίας, δεν είναι βέβαιο ότι τα χρήματα αυτά αναλώθηκαν για να ισχύσουν τον λειτουργικό χαρακτήρα της Αυτοδιοίκησης, αλλά ταυτόχρονα να δώσουν και την πεποίθηση νομιμότητας.

Υπήρξε σπατάλη γενικά στο κράτος. Υπήρξε σπατάλη σε κάποιους Δήμους. Υπήρξαν Δήμοι κάστρα κομματισμού και αδιαφάνειας. Πρόσληψη τεράστιου αριθμού εργαζομένων, που δεν κάλυπταν λειτουργικές ανάγκες. Έτσι, με τις αυξημένες αρμοδιότητες και έτσι έπρεπε να γίνει, πλήρωσαν οι μεταγενέστεροι Δήμοι και στο νέο θεσμικό πλαίσιο που διαμόρφωσε ο Καλλικράτης, έχουμε να αντιμετωπίσουμε στο μέτρο που αυτό συνδέεται με το Υπουργείο Δικαιοσύνης, άμεσα ή έμμεσα, κύριε Πρόεδρε, τρία ζητήματα.

Αναφέρεται σε ένα κείμενό σας, η επικουρικότητα. Το  Σύνταγμα ορίζει τα πλαίσια άσκησης εξουσίας των Δήμων, όσο και της Κεντρικής Διοίκησης και ταυτόχρονα, όλο και περισσότερες αρμοδιότητες μεταφέρονται στους Δήμους. Κατά συνέπεια, το πλαίσιο του Συντάγματος δεν αλλάζει, αλλά δεν νομίζω ότι αποτελεί και πρόβλημα. Κάθε άλλο μάλιστα. Το εύρος των αρμοδιοτήτων είναι πολύ μεγάλο. Μόνο μια παρατήρηση: όσο η κεντρική εξουσία δεν πρέπει να παρεμβαίνει στους Δήμους για να ασκούν αυτές τις λειτουργικές  αρμοδιότητες που οι νόμοι ή και η παράδοση, αν θέλετε, δίνουν, τόσο και οι Δήμοι από την πλευρά τους, δεν μπορούν να αναγορεύουν το έλασσον ως μείζον και να παρεμποδίζουν την Κεντρική Διοίκηση στην άσκηση μιας, θα λέγαμε, αναπτυξιακής πολιτικής που αφορά όλη τη χώρα και ταυτόχρονα συνδέεται και με την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας μας. Άρα, ως προς την αρχή της επικουρικότητας, όπως αυτή νοείται, νομίζω ότι δεν χρειάζεται να προσθέσουμε κάτι περισσότερο.

Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί. Όντως υπάρχουν πολλοί και εκτιμά και το Υπουργείο Δικαιοσύνης ή εγώ προσωπικά, ότι ο ενδοδιοικητικός έλεγχος – αλλά εδώ θα αναδειχθεί και η δική σας ευθύνη – πρέπει να προηγείται. Πρώτον, γιατί έτσι είναι άμεσα αποτελεσματικός, δεν είναι χρονοβόρος και κυρίως, αναδεικνύει το κύρος και την αξιοπιστία του ίδιου του θεσμού. Μόνος του, αγωνιά. Αναζητεί, καταγράφει το πρόβλημα, αναδεικνύει το πρόβλημα και δίνει απάντηση. Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί κατά τα άλλα, αν είναι λίγοι ή πολλοί, έχω άποψη, εκφεύγει της δικής μου αρμοδιότητας, εν πάση περιπτώσει δεν πρέπει να δυναστεύουν την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Πρέπει να παρεμβαίνουν λειτουργικά. Πρέπει να παρεμβαίνουν διορθωτικά. Η αναφορά είναι γενική, χωρίς να θεωρώ ότι όλοι οι ελεγκτικοί μηχανισμοί ή όλοι που υπηρετούν στους ελεγκτικούς μηχανισμούς, δυναστεύουν την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Για να μην γίνει καμιά παρερμηνεία.

Ωστόσο, υπάρχει ζήτημα νομιμότητας. Υπάρχει ζήτημα νομιμότητας σε όλα τα πεδία. Όχι μόνο στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, αλλά και στην άρθρωση και τη λειτουργία γενικά του κράτους. Δεν είναι ο διωκτικός ο χαρακτήρας που προσδιορίζει τις επιλογές του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Ωστόσο, με τον τελευταίο νόμο, μόλις πριν από ενάμιση μήνα, τον 4139/2013, προβλέψαμε τι; Επαναπροδιορίσαμε αδικήματα τα οποία αποδεικνύεται ότι διέπραξαν οι αιρετοί. Όχι μόνο οι αιρετοί, αλλά και οι υπάλληλοι και προβλέψαμε την ταχυτάτη εκδίκαση των υποθέσεών τους.

Δεύτερον, λόγος γίνεται για κάποιες προσφορές, αυτό το λεγόμενο φακελάκι, που δεν αφορά μόνο κατηγορίες άλλου φορέα στην κοινωνική διάρθρωση, αν και εκεί πάει ο νους μας κυρίως, αλλά και σε κάποιους υπαλλήλους ή Υπηρεσίες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Εδώ είμαστε αυστηροί. Η ζωή – όπως λένε – και η νομολογία, θα κρίνει αν είμαστε και αποτελεσματικοί και προβλέψαμε ότι πέρα από την ποινή της φυλάκισης, προβλέπεται υποχρεωτικά, η επιβολή χρηματικής ποινής, που είναι στο πεντηκονταπλάσιο του ποσού το οποίο αποκερδαίνει ή επωφελείται ή προσβλέπει, ο υπάλληλος ο οποίος θα χρηματιστεί. Είναι το λεγόμενο φακελάκι.

Εισαγγελέας κατά της διαφθοράς. Πιστεύω στην αποτελεσματικότητά του, ώστε να μην αποτελέσει έναν ακόμα ελεγκτικό μηχανισμό ή παρεμβατικό, θα λέγαμε, μηχανισμό, στον ίδιο νόμο.

Και σε  σχέδιο, κύριε Πρόεδρε, το οποίο κατατέθηκε ήδη στην Γενική Γραμματεία της κυβέρνησης, προβλέπεται για πρώτη φορά ένα πλαίσιο ποινικής συνδιαλλαγής. Εκτιμήσαμε και σας βεβαιώνω, όχι για λόγους κυρίως να ενισχυθεί το Δημόσιο Ταμείο. Και για αυτούς, αλλά για λόγους που θελήσαμε κάπου να εκσυγχρονίσουμε δικές μας αντιλήψεις, με αντιλήψεις που ήδη λειτουργούν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες πολλά χρόνια. Με άλλα λόγια, για μια σειρά αδικημάτων, εάν καταβάλλει εκείνος τα χρήματα ο οποίος είναι υπαίτιος, τότε πλέον, εάν τα καταβάλλει πριν τεθεί σε απολογία, προβλέπεται ποινή φυλάκισης 2 ετών, εάν μέχρι την έκδοση της απόφασης, 5 έτη και αν καταδικαστεί στο Πρωτοβάθμιο Δικαστήριο, μέχρι την έναρξη της διαδικασίας στο Δευτεροβάθμιο, 5 έως 10 χρόνια κάθειρξη. Αυτά όμως ως σχέδιο, εναπόκειται στη Βουλή των Ελλήνων να το αποφασίσει, να το δεχθεί ή να μην το δεχθεί.

Πιστεύω με άλλα λόγια, ότι και με την πρόταση αυτή της ποινικής συνδιαλλαγής, συνεκτιμώντας και το πρόβλημα το σωφρονιστικό που υπάρχει, 13.000 είναι οι κρατούμενοι, οι καταδικασμένοι ή υπόδικοι, ενώ υπάρχουν θέσεις για 9.300 κρατουμένους. Δεν θα αναφερθώ σε αυτό.

Ωστόσο, πολύ γίνεται λόγος, κύριε Πρόεδρε, για τους επίορκους. Επίορκοι υπάλληλοι, επίορκοι Δήμαρχοι, επίορκοι κάθε λογής. Επιτρέψτε μου να τον αρνηθώ αυτόν τον όρο. Ως νομικός επιστήμονας δεκαετιών, ήξερα ότι υπάρχουν υπάλληλοι ή όσοι ασκούν διοίκηση, που διαπράττουν πειθαρχικά παραπτώματα. Ήξερα ότι υπάρχουν υπάλληλοι ή ασκούντες διοίκηση, που διαπράττουν ποινικά αδικήματα. Γενικώς επίορκοι, δεν ήξερα. Δεν πρόδωσε την πατρίδα του κάποιος. Αναμφισβήτητα πρόδωσε την τιμή του και τον όρκο του. Έβλαψε το Δήμο, την Περιφέρεια, το κράτος, το Υπουργείο. Φοβάμαι ότι εμβληματικά προβάλλεται ο όρος επίορκος, για να δημιουργήσει ένα ψυχολογικό κλίμα που δεν βοηθάει τη νομιμότητα. Μπορεί να βοηθάει άλλες σκοπιμότητες.

Ας μιλήσουμε λοιπόν, για εκείνους που παραβιάζουν το νόμο. Για εκείνους που παραβιάζουν τους κώδικες δεοντολογίας ή το Πειθαρχικό Δίκαιο. Και ας δώσουμε εκείνη τη γοητεία στη δημοκρατία μας, παρά τις δύσκολες συνθήκες, που δεν έχει να κάνει με την επιλογή να τιμωρούμε τα πάντα, να κακουργιοποιούμε τα πάντα. Αλλά έχει την έννοια ότι δεν θα μένουν ατιμώρητοι εκείνοι που έφταιξαν. Ταυτόχρονα πρέπει να νιώθει ασφαλής εκείνος που εκλέγεται ή καλείται να ασκήσει δημόσια εξουσία.

Ένας αναλυτής δημοσιολόγος της Γαλλικής Επανάστασης, ο Έντμουντ Μπερκ, είπε μια κουβέντα. Οι σοφοί λαοί ποτέ δεν μετατρέπουν τις περιστασιακές ανάγκες σε κανόνα δικαίου. Φοβούμαι, κύριε Πρόεδρε, ότι εμείς δεν το αποφεύγουμε.

Και βέβαια ίσως να μην είναι επιλογή του σοφού ή μη σοφού λαού μας, αλλά είναι και επιλογές άλλων παραγόντων που παρεμβαίνουν πλέον στη διαμόρφωση του είναι μας, του σήμερα και του αύριο. Όμως ως προς αυτό, ας είχαμε μυαλό, ας προσέχαμε, γιατί για την κατάσταση που βρισκόμαστε σήμερα φταίνε λίγο ή πολύ πολλοί.

Κατά συνέπεια, να απαλλάξουμε και τους Δήμους από αυτόν τον φόβο  των επιόρκων, αλλά ας ελέγξουμε εκείνους που παραβιάζουν τον νόμο ή διαπράττουν πειθαρχικά παραπτώματα.

Υπάρχει ένα ζήτημα. Ασκείται ποινική δίωξη, τίθεται σε αργία, για χρόνια πολλά. Εδώ υπάρχει ένα πρόβλημα αρμοδιότητας των φίλων Υπουργών, εγώ επιτρέψτε μου να πω ως νομικός επιστήμονας την άποψή μου.

Είναι γνωστό, αν δεν κάνω λάθος, κύριε Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, ότι με το άρθρο 59 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, αναστέλλεται η ποινική δίωξη, και για εσάς κύριε Ρακιντζή, αν ασκείται έλεγχος από την πλευρά του Γενικού Επιθεωρητή ή των Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης και όταν αποπερατωθεί αυτός ο έλεγχος πλέον αναστέλλεται, μπορεί να περατωθεί ή συγνώμη, να συνεχιστεί η διαδικασία ποινικού ελέγχου. Έχει και αδύναμες πλευρές, γιατί έτσι μεν αποφεύγεται να παραγραφεί το ποινικό αδίκημα, αλλά από την άλλη πλευρά αν διαπράττονται βαρέα παραπτώματα, είναι βαριές οι πράξεις ποινικού ελέγχου, θέλει μια προσοχή.

Επιτρέψτε μου όμως να προσεγγίσω το θέμα από θετική αφετηρία, αλλά επειδή είναι αρμοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών, να μην παραβιάσω όρια. Θεωρώ βέβαιο ότι η επιστημοσύνη των δύο παρισταμένων Υπουργών, όσο και η ευαισθησία που ήδη ο Υπουργός έδειξε, θα αναζητήσει τη σωστή λύση.

Παραλλήλως, οι Έλληνες δικαστές και εισαγγελείς θεωρώ βέβαιο ότι κινούνται ή θα κινηθούν, πάντα υπάρχουν και κάποιες εξαιρέσεις, σε ένα πνεύμα που τους απομακρύνει ακριβώς από μια θα λέγαμε υπερβολική διωκτικότητα, είτε γιατί έτσι αντιλαμβάνονται δικαιοπολιτικά ή δικαιϊκά τις υποθέσεις που χειρίζονται, είτε γιατί έτσι θέλουν να εκφράσουν την άλλη αντίληψη. Ποια; Τη διωκτική. Οι Έλληνες δικαστές και εισαγγελείς, το έχω πει κατ’ επανάληψη, δεν δικαιούνται να απομακρυνθούν από αυτά που έχουν όχι απλώς σπουδάσει, αλλά έχουν διδαχθεί. Πουθενά στη Δικαιοσύνη δεν υπάρχει η έννοια της σκληρότητας, αν το γνωρίζω καλά. Αντιθέτως, υπάρχει η έννοια του μέτρου, που σημαίνει ότι δεν χαρίζεται μεν, δεν εκδικείται δε. Και πιστεύω βαθύτατα ότι ερευνώντας και ζητήματα τα οποία ανάγονται με πράξεις διαφθοράς ή ποινικής αξιολόγησης πράξεις των αιρετών ή ακόμα και των υπαλλήλων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, αυτές πρέπει να είναι οι αφετηρίες τους.

Τελειώνω. Σε κάθε περίπτωση να μη λησμονούμε τις απαρχές μας, να μην λησμονούμε τον αποκεντρωτικό χαρακτήρα, βαθύτατα δημοκρατικό, στην οργάνωση και λειτουργία των Δήμων. Και να μην αναδεικνύουμε την εξαίρεση, την περίπτωση ή τους λιγότερους, ότι αυτοί διαμορφώνουν τον κανόνα. Δεν διαμορφώνουν αυτοί τον  κανόνα. Όμως για να μη δημιουργείται αυτή η ψευδής εντύπωση, οφείλουμε και αυτούς όμως να μην τους καλύπτουμε. Να τους αποκαλύπτουμε, να τους τιμωρούμε και ταυτόχρονα να αναδεικνύουμε το μεγαλείο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όπως ιστορικά έχει καταγραφεί.

Σας ευχαριστώ.